کشیدن دندان عقل یکی از جراحی‌های شایعی است که میتواند برای هر کسی در هر دوره‌ای از زندگی پیش بیاید. جدا از سؤالی که اغلب درباره لزوم کشیدن دندان عقل پیش می‌آید، جراحی کشیدن دندان عقل با وجود ساده به‌نظر رسیدنش تاکنون باعث مرگ تعدادی از افراد شده است. دلایل مرگ بر اثر این جراحی در برخی مواقع نامشخص مانده است.
به‌طور کلی درمانهای دندانپزشکی برای بیشتر بیماران با درجاتی از استرس همراه است و این استرس معمولا هنگام جراحی به‌ویژه جراحی دندان عقل دوچندان میشود. چرا که برای کاشت ایمپلنت دندان نیز دندان کشیده می شود ولی دردسرهای دندان عقل را ندارد. جراحی دندان عقل اگر نه دشوار‌ترین دست‌کم یکی از سخت‌ترین انواع جراحی‌های حفره دهان محسوب میشود که در برخی موارد به‌خصوص درمورد دندانهای عقل نهفته میتواند به چالشی نفسگیر برای دندانپزشک و بیمار بدل شود. جراحی دندانهای عقل گاهی از یک خارج کردن ساده 15-10 دقیقه‌ای تا یک جراحی وسیع و سنگین 2 ساعته تغییر میکند و همین غیرقابل پیش‌بینی بودن شرایط بر دشواری این قبیل جراحی‌ها می‌افزاید.
وقتی دندان عقل بیمارستانی میشود
گرچه باوجود همه این دشواری‌ها عمده جراحی‌های دندان عقل (حتی دندانهای نهفته) در مطب دندانپزشکی و با بی‌حسی موضعی انجام میشوند اما شرایطی هم هست که در آن دندانپزشک تصمیم می‌گیرد دندان عقل را در شرایط بیمارستانی جراحی کند. این شرایط معمولا نهفتگی عمیق یا نزدیکی دندان عقل به ساختارهای حیاتی فک یا عدم همکاری مناسب از طرف بیمار یا ابتلا او به برخی بیماری‌هاست که نیازمند مراقبتی مضاعف هنگام جراحی است. در این حالت بیمار تحت آرام‌بخشی و بی‌حسی دچار حالتی نزدیک به خواب شده یا بنا بر صلاحدید دندانپزشک به‌طور کامل بیهوش میشود.
کمی دقت در آمار بیمارانی که تاکنون در سراسر دنیا هنگام یا بعد از جراحی دندان عقل فوت کرده‌اند، نشان می‌دهد عمده این بیماران در شرایط بیمارستانی تحت‌جراحی قرار گرفته‌اند و بنا بر اظهارنظر پزشکان اصلی‌ترین علت فوت آنها عوارض ناشی از داروهای آرام‌بخشی یا بیهوشی بوده است. عوامل دیگری مانند عفونت بعد از جراحی (که در هر جراحی در هر نقطه‌ای از بدن ممکن است رخ دهد) یا خونریزی شدید به‌ندرت باعث از بین رفتن بیماران شده است.
درمورد بیماری که اخیرا در ایالات متحده فوت کرده، مقادیر بیش از حد داروهای آرام‌بخشی و تجویز داروی بیهوشی اصلی‌ترین علت مرگ او بوده نه عوارض ناشی از جراحی دندان عقل. به عبارت دیگر خود جراحی دندان عقل صدمه‌ای وارد نکرده است. جراحی دندان عقل هم میتواند با عوارضبه گزارش ، دندان عقل در سنین ۱۷ تا ۲۰ سال رشد میکند البته در دخترها زودتر از پسرها دندان عقل رشد میکند. دندان عقل با سایز های مختلف با سایر دندان ها تفاوت داشته و در بسیاری از موارد این دندان ها برای انسان مشکل آفرین شده لذا دانستن نکات زیر در مورد دندان های عقل میتواند سودمند باشد.
درباره دندان عقل چه میدانید؟
۱- همیشه جوانه های دندان های عقل تشکیل نشده و لذا این دندان ها در بعضی افراد وجود نداشته و غایب هستند غایب بودن دندان های عقل دلایل مختلفی میتواند داشته باشد که یکی از آن ها ارث می باشد.
۲- رویش دندانهای عقل معمولا با مشکلاتی همراه بوده که از ان جمله دردهای مبهم و گاهی شدید که د رافراد مختلف متفاوت است . همچنین تورم و اماس لثه اطراف دندان عقل در حال بیرون آمدن و گاهی درد و خونریزی از این ناحیه. یک نوع عارضه لثه هنگام رویش دندان عقل ممکن است به وجود آید که از نظر علمی به نام پری کورونیت نامیده میشود. که عارضه ای دردناک می باشد که نیاز به درمانهای دارویی و گاهی جراحی پیدا میکند.
۳- دندان های عقل همیشه بطور طبیعی و مستقیم رویش پیدا نمیکنند بلکه در بسیاری از موارد در مسیر رویش خود به سمت دندان مجاور کج شده و دندان عقل بطور افقی در استخوان فک خوابیده و قادر به رویش نبوده و لذا به صورت نهفته در فک باقی می ماند . بسیاری از مردم از وجود دندانهای عقل اثر یک رادیوگرافی از فکین به دلایل دیگری به وجود این دندان ها پی برده میشود. در مورد این که آیا دندان عقل نهفته را باید کشید یا به نظرات متفاوت هستند، بعضی معتقدند باقی مانده این دندان ها میتواند زمینه بروز تومورهای خاصی از جمله آوملوبلاستوما را ایجاد کنند. ثابت شده است که دندان های عقل پایین بیشتر دچار نهفتگی می شوند.
۴- بسیاری از دندان عقل پس از رویش با دندان های جلویی خود به درستی جفت نشده و لذا جویدن غذا را نقشی ندارند.
۵- دندان های های عقل به دلیل نداشتن یک شکل طبیعی مشخص مانند بسیاری از دندان های دیگر و قرار گرفتن در انتهای فکین و تمیز نشدن ان ها هنگام مسواک زدن بسیار آسیب پذیر بوده و معمولا زودتر از سایر دندان ها پوسیده میشوند و باید بهکشیدن دندان عقل ممجر شوند.
۶- ترمیم و پرکردن دندان های عقل کار دشواری است و کشیدن آن ها نیز از دیگر دندان ها دشوارتر می باشد .
عفونت این دندان ها به راحتی در فضاهای صوتی و فکی پخش شده و میتواند برای بیمار خطرآفرین و مشکل ساز باشد.
۷- توصیه میشود هریک تعضای خانواده از ۲۰ سالگی با مراجعه به دندانپزشکی و در صورت لزوم گرفتن یک عکس، وضعیت دندان عقل خود را مشخص نموده و در صورت داشتن دندان عقل تکلیف نگهداری و یا خراج شدن آنها را مشخص نمایند.
آشنایی با دندان عقل نهفته
انسان‌ها ۳۲ دندان دارند اما برای ۴ دندان که در بزرگسالی و در انتهای دهان رویش می‌کنند معمولا جایی ندارند. اگر این دندان‌ها بیرون بیایند باعث شلوغی، عفونت، گوش درد و تورم میشوند. به طور کلی، افراد دارای چهار دندان عقل هستند. داشتن فک یا دهان کوچک با دندانهای فراوان اجازه نمی‌دهد که دندان عقل بیرون بیاید. به همین دلیل برخی از دندانهای عقل در دهان بیرون نمی‌آیند و نهفته باقی می‌مانند. این دندانهای رویش پیدا نکرده، میتواند مشکلاتی به وجود بیاورد.
دندان عقل همچنین میتواند در جهت غیر معمول و نا‌متعارف رشد پیدا کنند. رشد دندان عقل به طرفین و یا تا نیمه بیرون آمدن دندان‌ها میتواند موقعیتی متفاوت و نامناسب برای دندان‌ها ایجاد کنند. این دندان‌ها می‌توانند به سایر دندان‌ها آسیب رسانده و ایجاد درد کنند. ممکن است ظاهرا این دندان‌ها هیچ آسیبی وارد نکنند اما به دلیل زاویه و موقعیت بدی که دارند در آینده باعث ایجاد عفونت و پوسیدگی سایر دندان‌ها شوند. در این شرایط اگر روتین کامل و منظم بهداشتی دهان و دندان داشته باشید نیازی به جراحی دندان عقل نهفته یا نیمه نهفته نخواهید داشت. به همین دلیل توصیه میشود روزی دو بار مسواک زده و حتما از نخ دندان استفاده کنید. ویزیت سالانه دندانپزشکی را فراموش نکنید که به سلامت دندان‌ها کمک زیادی میکند.
دندان عقل نهفته چه مشکلاتی را ایجاد می‌کنند؟
دندان عقل نهفته میتواند باعث ایجاد طیف وسیعی از مشکلات شود. در ادامه با برخی از این مشکلات آشنا می‌شویم.
- درد لثه یا فک
- لثه‌های قرمز و متورم
- فشار به سایر دندان‌ها
- درد و ناراحتی
- عفونت
- کیست
- آسیب به دندانهای مجاور
- پوسیدگی دندان
- بیماری لثه
- بوی بد دهان
- گوش درد
- سردرد
- طعم عجیب در دهان
- دندان درد
- فک متورم
- خونریزی لثه
همچنین دندان عقل نهفته با فشاری که به دندانهای کناری خود وارد میکند باعث کج شدن سایر دندان‌ها میشود. به همین دلیل افراد با دندانهای شلوغ نیاز به ارتودنسی پیدا می‌کنند. دندان عقل نهفته میتواند باعث تشکیل کیست در استخوان فک شود. کیست‌ها عوارض در فک، دندان‌ها و اعصاب مجاور دندان‌ها به وجود می‌آورند. دندان کرسی که در کنار دندان عقل نهفته قرار گرفته است در این شرایط بسیار آسیب پذیر شده و احتمال بروز عفونت در آن بالا می‌رود.
اگر عفونت دندان عقل نهفته به سرعت درمان نشود میتواند مشکلات جدی تری مانند عفونت در گونه، زبان یا گلو ایجاد کنند. عفونت لثه یا ژنژیویت از دیگر عوارض درمان نکردن دندان عقل نهفته است.
راه‌های خانگی درمان درد دندان عقل نهفته
استفاده از مسکن‌ها میتواند به کاهش درد کمک کند، اما فرد باید آنها را به صورت خوراکی مصرف کند نا اینکه مسکن‌ها را روی دندان بگذارد.
- شستن دهان با محلول آب گرم و نمک، چند بار در روز میتواند درد و التهاب را کاهش دهد.
- دهانشویه‌های ضد باکتری، مانند کلرهگزیدین، میتواند به کاهش عفونت کمک کند.
در صورت تداوم درد هر چه سریعتر به دندانپزشک مراجعه کنید. آنتی بیوتیک توسط دندانپزشک برای کاهش درد تجویز میشود.
جراحی دندان عقل نهفته
در صورتی که دندان عقل نهفته باعث ایجاد درد، آسیب به فک و آسیب به دندانهای آسیاب دوم شود، دندانپزشکان آن را با جراحی از دهان خارج می‌کنند. اما اگر هیچ علامتی مبنی بر آسیب دندان عقل نهفته به سایر دندان‌ها در کار نباشد دندانپزشکان نمی توانند تصمیم به جراحی یا عدم جراحی بگیرند. در این شرایط باید به دنبال نشانه‌هایی مانند زاویه رویش و یا فشار وارد به سایر نقاط فک بود. در صورت لزوم دندان جراحی میشود.
آیا همه دندانهای عقل نیاز به کشیدن دارند؟
اگر دندان عقل در جای درست خود و به طور کامل بیرون آمده باشد هیچ نیازی به کشیدن آن نیست. اما برخی از دندانپزشکان برای جلوگیری از ایجاد مشکل در آینده توصیه می‌کنند تمام دندانهای عقل در همان ابتدای رویش از دهان خارج شوند.
بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که نداشتن دندان عقل وضعیت لثه و فک را در موقعیت بهتری نسبت به زمانی که دندان عقل وجود دارد قرار می‌دهد. در گذشته حتی اگر دندان عقل هیچ مشکل و علائمی ایجاد نمی کرد باز هم دندانپزشکان آن را جراحی کرده و از دهان خارج می‌کردند. با این حال، در یک مطالعه که در سال ۲۰۲۱ انجام شد، تنها ۲۸٪ از دندانهای آسیاب سوم بدون هیچ علائمی، تحت جراحی برداشتن قرار گرفتند. در حالی که ۷۶.۴٪ دلایل موجهی برای برداشتن آنها داشتند.
جراحی دندان عقل نهفته چگونه انجام میشود؟
جراح دهان، در صورت لزوم از طریق جراحی، دندان عقل را خارج میکند. دندانپزشک از کل دهان رادیوگرافی با اشعه ایکس می‌گیرد تا ببیند ریشه‌ها و دندان چگونه رویش پیدا کرده اند. جراحی دندان عقل در مطب و کلینیک انجام میشود. اینکه جراحی چقدر ساده است به موقعیت دندان یا دندان‌هایی که نیاز به برداشتن دارند بستگی دارد. برخی از دندانپزشکان چند روز قبل از جراحی برای بیمار آنتی بیوتیک تجویز می‌کنند تا خطر بروز عفونت کاهش پیدا کند.
برای شروع، آمپول بی حسی به اطراف دندان عقل نهفته تزریق میشود. بعد از بی حسی کامل، با کمک تیغ‌های مخصوص روی لثه را می‌برند. بعد از مشاهده دندان با کمک مته مخصوص دندان را به قسمت‌های مختلفی تقسیم می‌کنند. این کار برای این است که دندان راحت‌تر از فک خارج شود. سپس محل را یا بخیه می زنند و یا با گاز استریل روی آن را می‌پوشانند. برای آنکه سریعتر بهبود پیدا کنید تا چند روز از سیگار و الکل دوری نمایید.
چرا دندان عقل نهته میشود؟
زمانی که دندان عقل جایی برای بیرون آمدن نداشته باشد در استخوان فک یا لثه گیر میکند. با توجه به مطالعاتی که انجام شده ژنتیک نیز در موقعیت قرارگیری دندان عقل اثر می‌گذارد.
انواع مختلف رشد دندان عقل
نهفتگی مزیو انگولار: دندان عقل با زاویه ای به سمت جلوی دهان رشد میکند.
نهفتگی عمودی: این به زمانی اشاره دارد که دندان عقل از خط لثه عبور نمی کند.
نهفتگی دیستو مولار: دندان عقل با زاویه ای به سمت پشت دهان رشد میکند.
نهفتگی افقی: دندان عقل با زاویه ۹۰ درجه رشد کرده و به ریشه دندان آسیاب کناری فشار وارد میکند.
عوارض جراحی دندان عقل