حوضخانه باقی‌مانده از باغ قاجاری نگارستان محصور در میان ساختمان‌های سیمانی وزارت فرهنگ و ارشاد و سازمان برنامه و بودجه، نمایش‌دهندۀ آثار ظریف و فاخری از هنرمندان معاصر است که برای احیای هنرهای در حال فراموشی، گرد هم آورده شده‌اند و «موزه هنرهای ملی» تأسیس شده است.
به گزارش روابط عمومی، «بهارستان» تهران از محلات قدیمی و اصیلی است که این روزها در کنار بافت تاریخی خود، پذیرای حضور اماکن اداری مهمی همچون مجلس شورای اسلامی، سازمان برنامه و بودجه و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. با این حال، اگر اهل تهرانگردی باشید و با یک جست‌وجوی کوتاه در اینترنت بخواهید جاذبه‌های دیدنی این محله را شناسایی کنید حتما در کنار اسامی اماکنی همچون عمارت مسعودیه، مسجد سپهسالار و باغ نگارستان، نام «موزه هنرهای ملی» را در این جست‌وجو می‌بینید؛ جایی که منابع مختلف در معرفی آن آورده‌اند: «در محوطه وزارت فرهنگ و ارشاد قرار دارد و از خیابان هیچ دیدی به آن وجود ندارد.»
برای دسترسی به این موزه کافی است با خط دو مترو تهران و یا اتوبوس خودتان را به میدان بهارستان برسانید. سپس با پیاده‌روی کوتاهی از خیابان صفی‌علیشاه و یا خیابان ابن‌سینا، به خیابان کمال‌الملک و ورودی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌رسید. پس از گذر از گِیت امنیتی وزارتخانه و با شرط رعایت حجاب اسلامی می‌توان وارد حیاط وزارتخانه شد و با پیاده‌روی بسیار کوتاهی، ساختمان یک‌طبقه موزه را دید.
پس از ورود به موزه در اتاق مدیریت که در سمت چپ شما قرار دارد می‌توانید ورودیه را پرداخت کرده و با تحویل دادن کیف و یا هر اشیاء بزرگ دیگری که به همراه دارید، بازدید خود را آغاز کنید. البته به یاد داشته باشید که به سیاق دیگر موزه‌ها اینجا خبری از محفظه اختصاصی نگهداری اشیاء با دری که بتوانید آن را قفل کنید، نیست. بلکه باید وسایل خود را در کمدی طبقاتی و بدون دَر و یا محافظ قرار داده و داخل شوید.
موزه هنرهای ملی یک موزه تخصصی است و برای تأمل و عمیق شدن در برخی آثار آن به ساعت‌ها زمان نیاز دارید، اما اگر قرار نباشد با دید تخصصی، بازدید را انجام دهید، حدود ۴۵ دقیقه زمان کافی است تا بتوانید از موزه دیدن کنید.
همچنین به یاد داشته باشید برای استفاده از سرویس بهداشتی باید به ساختمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد، که مقابل موزه و در فاصله کمی قرار گرفته است، مراجعه کنید، چون مطابق قانون، امکان دخل و تصرف در فضاهای تاریخی وجود ندارد، بنابراین داخل ساختمان موزه، سرویس بهداشتی ساخته نشده است.
از حوضخانه باغ قاجاری تا موزه هنرهای مستظرفه
میرعلیرضا کیا ـ مدیر موزه هنرهای ملی ـ در گفت‌وگو با روابط عمومی، درباره شکل‌گیری این موزه، توضیح می‌دهد: موزه هنرهای ملی که فاصله چندانی هم با باغ نگارستان ندارد، در گذشته حوضخانه این باغِ قاجاری بوده است که در ۱۰ سال توسط دو معمار زبده یعنی «عبدالله‌خان» و «آقاجانی اصفهانی» ساخته شد. در گذر زمان حوضخانه از باغ جدا می‌شود، اما شکل اصلی خود را با گچ‌بری‌های نفیس حفظ می‌کند.
او با اشاره به اینکه مدرسه صنایع مستظرفه به نام مدرسه کمال‌الملک نیز در نزدیکی این حوضخانه فعال بوده است، ادامه می‌دهد: برگزاری کلاس‌های رشته‌های نگارگری، مینیاتور، معرق و منبت، خاتم‌کاری، کاشی‌کاری و… باعث شد تا هنرمندان بزرگی در این مدرسه تربیت شوند. با ترک این مجموعه توسط کمال‌الملک، مدتی فعالیت‌های این مدرسه کمرنگ می‌شود تا اینکه در سال ۱۳۰۹ هجری خورشیدی به دستور رضاشاه و با همت مرحوم «حسین طاهرزاده بهزاد» موزه هنرهای ملی با هدف احیای هنرهای مستظرفه بنا شد.
کیا اظهار می‌کند: هادی تجویدی، محمدعلی رهبری، علی درودی، نصرت‌الله یوسفی، محمدعلی زاویه، مقیمی تبریزی، علی کریمی و… هنرمندانی بودند که آن سال‌ها برای احیای هنرهای مستظرفه در این موزه و کارگاه آن که اکنون به پارکینگ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تبدیل شده است، رفت‌وآمد داشتند تا آثاری ویژه و منحصر به همین موزه را بسازند. در واقع تمام آثار به شکل تخصصی و منحصرا برای همین موزه طراحی و ساخته شده‌اند.
ترکیب معماری قاجاری و پهلوی در موزه
مدیر موزه هنرهای ملی درباره ساختمان فعلی موزه، می‌گوید: وقتی دستور ساخت موزه هنرهای ملی را می‌دهند، به چهار سمتِ حوضخانه قدیمی، بنای الحاقی اضافه می‌شود. اکنون تنها بخش مرکزی عمارت که گچ‌بری مشخصی دارد باقی‌مانده از دوره قاجار است و بخش‌های الحاقی به دوره پهلوی مربوط است و برای اینکه تفاوت زمانیِ ساخت مشخص شود، بخش‌های الحاقی، گچ‌بری نشده و مشابه نقش گچ‌بری را روی دیوار نقاشی کرده‌اند.
حوضخانه‌ای بدون حوض!
او با اشاره به اینکه موزه هنرهای ملی از سال ۱۳۶۹ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است، توضیح می‌دهد: در این بخش چهار ستون اصلی به همان شکل قدیمی باقی مانده است، اما حوض مرمری که آب از داخل این ستون‌ها به آن سرازیر می‌شد، اکنون مدفون شده و قابل مشاهده نیست. البته در صورتی که تصمیم بر این باشد که حوض نمایش داده شود می‌توان کفپوش را کنار زد و آن را نمایان کرد؛ چراکه با شکل اصلی خود مدفون شده است.
حفره روی ستون سمت راست، جایی است که آب را به داخل حوض هدایت می‌کرد.
شرایط بازدید از موزه هنرهای ملی
کیا درباره شرایط بازدید از این موزه، به روابط عمومی می‌گوید: به مناسبت نوروز، از ۲۴ اسفند ۱۴۰۲ تا ۱۳ فروردین ۱۴۰۳ همه‌روزه از ساعت ۱۰ تا ۱۶ بازدید از موزه امکان‌پذیر است. در روزهای دیگر نیز از شنبه تا چهارشنبه، از ساعت ۸ تا ۱۶ امکان بازدید وجود دارد. موزه هنرهای ملی در نوروز در مسیر گردشگری میدان بهارستان قرار دارد و افرادی که با تورهای شهرداری به بازدید اماکن این منطقه بیایند، می‌توانند در دو ساعتِ ۱۰ و ۱۴ همراه با تور از موزه بازدید کنند.
پیشنهاد تغییر نرخ بلیت موزه
مدیر موزه هنرهای ملی، مهم‌ترین شرط ورود به این موزه را رعایت حجاب ذکر می‌کند و درباره دیگر جزئیات آن اضافه می‌کند: در حال حاضر بلیت موزه چهارهزار تومان است که البته این مبلغ به نظر ما استاندارد نیست. در جلسات مختلف پیشنهاد افزایش قیمت بلیت را داده‌ایم به شکلی که برای ایرانیان ۵۰هزار تومان و برای افراد خارجی ۱۰۰هزار تومان درنظر گرفته شود، که البته این موضوع هنوز تأیید نشده است.
چالش‌های فقدان مسیر دسترسی اختصاصی
او با اعتقاد بر اینکه برای شناساندن این موزه به مردم کم‌کاری شده است، می‌گوید: این موزه در طول سالیان گذشته بازدیدکنندگان کمی داشت، ولی در سه سال گذشته وضعیت بازدید بهبود یافته است، به شکلی که در نوروز ۱۴۰۲ بیش از هزار نفر بازدیدکننده داشتیم.
مدیر موزه هنرهای ملی یکی از دلایل بازدید کم از این موزه را قرار گرفتن آن در محوطه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نبود مسیر دسترسی اختصاصی می‌داند و ادامه می‌دهد: طرح پیشنهادی ما این است که یک در مجزا از خیابان «دانشسرا» برای موزه درنظر گرفته شود که مسیر دسترسی موزه جدا شود. اکنون به دلیل تعطیلی وزارت ارشاد در روزهای پنجشنبه و جمعه، فرصت بازدید در این دو روز از بین می‌رود. برای درنظر گرفتن در ورودی اختصاصی، شهرداری تهران تأییدیه‌های لازم را داده و طرح به مجلس شورای اسلامی رفته است که تأییدیه نهایی را بگیرد.
توضیحاتی که خود به اثر تاریخی تبدیل شدند!
یکی از موضوعات قابل توجه در این موزه این است که توضیحات مربوط به هر اثر با خطی خوش به شکل دست‌نویس کنار آن قرار دارد؛ موضوعی که کیا درباره آن می‌گوید: همه توضیحات، قدیمی و مربوط به زمان تأسیس موزه است. اکنون در حال تکمیل و چاپ توضیحات جدید هستیم تا کنار آثار قرار گیرند. از طرفی باتوجه به اینکه توضیحات قدیمی هم قدمتی نزدیک به ۱۰۰ سال دارند، می‌توانیم یک ویترین جدا به آنها اختصاص دهیم. اقدام دیگری که مدنظر داریم، طراحی کیو آر کد ( QR code) اختصاصی هر اثر است که باتوجه به هزینه‌های آن، به تأمین بودجه نیاز است.
بررسی دوره‌ای آثار برای مرمت
او درباره آثاری که در موزه هنرهای ملی نگهداری می‌شوند نیز توضیح می‌دهد: این مجموعه شامل حدود ۷۰۰ اثر است، که ۲۲۰ اثر آن به نمایش درآمده است و مابقی در مخزن نگهداری می‌شوند و به فراخور زمان و در نمایشگاه‌هایی به نمایش گذاشته شده‌اند. مخزن موزه نیز در کنار مجموعه قرار دارد و سعی کرده‌ایم در شرایط مساعدی از آثار نگهداری کنیم. تمام آثار به شکل دوره‌ای توسط امین‌اموال موزه به شکل تخصصی بررسی می‌شوند و اگر اثری به مرمت نیاز داشته باشد، این موضوع به اطلاع اداره کل موزه‌ها رسیده و پروژه مرمت انجام می‌شود، اما از آنجایی که بودجه کافی برای مرمتِ همزمان همه آثار وجود ندارد باید این کار به ترتیب انجام شود.
نیاز به بودجه و تقاضایی از دوستداران موزه
از موضوعات قابل توجه هنگام بازدید از موزه به‌ویژه بخش قاجاری که دارای گچ‌بری‌های نفیس است، وجود گرد و خاکِ کهنه در این قسمت است؛ نوعی از آلودگی که مشخص است به نظافت اصولی و تخصصی نیاز دارد که مدیر موزه درباره آن به روابط عمومی می‌گوید: بعد از مدت‌ها یک نیروی نظافتی به ما داده‌اند و نظافت کلی موزه روزانه انجام می‌شود، اما نظافت تخصصی آثار و گچ‌بری‌ها با امین‌اموال است که برای این کار هم به بودجه مشخص نیاز داریم و تقاضای آن را داده‌ایم.
او تاکید می‌کند: البته نیاز ما به بودجه تنها برای نظافت نیست، بلکه شیوه نمایش آثار هم مطابق با استاندارد جهانی نیست. به عنوان مثال تابلوها با میخ به دیوار متصل است، درحالی که باید داخل یک باکس گذاشته شود که دما، نور و رطوبت آن اندازه‌گیری شود. این شیوه نمایش به لحاظ بصری درست نیست، هرچند آسیبی به اثر وارد نمی‌کند. در این زمینه اگر بتوانیم انجمنی از دوستداران موزه هنرهای ملی از بخش خصوصی تشکیل دهیم که زیر نظر مراجع نظارتی برای تأمین هزینه مرمت آثار و سایر موارد به ما کمک کنند، خوب است.
آسیب‌های ساخت غیراصولی جکوزی در مجاورت موزه
مدیر موزه هنرهای ملی درباره بررسی سازه و بنای موزه، بیان می‌کند: در این زمینه هر سه ماه یک‌بار کارشناس تخصصی برای بررسی استحکام بنا در محل حاضر می‌شود.
او درباره ترک‌هایی که در بخشی از سقف و بالای ستون‌ها به وجود آمده و قابل رویت است، توضیح می‌دهد: بر اساس نظر کارشناس متوجه شدیم که با توجه به ساخت و ساز غیراصولی سونا و جکوزی توسط وزارت فرهنگ و ارشاد در سال‌های گذشته در مجاورت دیوار موزه، رطوبت در طول زمان باعث فرسایش خاک و در نتیجه سبب کج شدن سازه به شکل بسیار جزئی شده که این موضوع عامل ترک‌هایی است که مشاهده می‌شود. پس از روشن شدن این موضوع، وزارت ارشاد آن مجموعه آبی را تعطیل کرد تا آسیب بیشتری به سازه موزه وارد نشود.
قرار گرفتن موزه در یک حلقه امنیتی
کیا درباره شرایط حفاظت از موزه نیز می‌گوید: سال قبل دوربین‌های امنیتی FULL HD در بخش موزه و مخزن نصب شد که به کلانتری بهارستان هم متصل است. با توجه به اینکه موزه در محوطه وزارت ارشاد قرار گرفته است، محافظت ویژه‌ای از موزه انجام می‌شود. در عین حال با توجه به مجاورت موزه با سازمان برنامه و بودجه و مجلس شورای اسلامی، حلقه امنیتی کاملی در کنار ما وجود دارد.
انتهای پیام
