مروری بر ۱۰ رویداد مهم سال ۲۰۲۳/ تحولاتی که جهان را دگرگون کرد

مهسا مژدهی:‌ سال ۲۰۲۳ در حالی به پایان رسید که ۲۰ هزار کشته در غزه روی دست رژیم صهیونیستی مانده و پایان این جنگ نامشخص به‌نظر می‌رسد. بر اثر حملات حوثی‌ها در دریای سرخ، قیمت نفت کمی بالا رفته و شرکت‌های مهم باربری بین‌المللی دست از عبور و مرور از باب‌المندب برداشته‌اند و جنگ اوکراین کماکان ادامه دارد. اینجا به مرور ۱۰ واقعه بین‌المللی مهم در سال ۲۰۲۳ پرداخته‌ایم و کمی هم در مورد سال پیش‌رو پیشبینی کردیم.

۱- انتخابات ترکیه: در ماه می ۲۰۲۳ رجب طیب اردوغان، رقیب خود کمال قلیچدار اوغلو از ائتلاف ملت، را در انتخابات شکست داد. در این انتخابات ۶۰ میلیون نفر شرکت کردند و البته اردوغان به سختی توانست در مرحله دوم، قلیچدار اوغلو را پشت سر بگذارد. در دور اول انتخابات چهار نفر شامل اردوغان و قلیچدار اوغلو، محرم اینجه و سنان اوغان شرکت داشتند که اینجه رای نیاورد و اوغان، با ائتلافی که با اردوغان کرد طومار قلیچدار اوغلو را در هم پیچید. رجب طیب اردوغان بیش از ۲۰ سال است که در راس قدرت ترکیه قرار گرفته و پیروزی او در انتخاباتی که به‌نظر می‌رسید سخت‌ترین رقابتش در طول عمر سیاسی این مرد سرسخت باشد، به معنای آن است که ترکیه احتمالا تا وقتی اردوغان زنده است، فرد دیگری را در قامت ریاست جمهوری ترکیه نمی‌بیند. با این حال سال ۲۰۲۴ به دلیل تورم افسار گسیخته در ترکیه برای اردوغان بسیار سخت خواهد گذشت.

۲- تاج‌گذاری شاه چارلز: چارلز و کامیلا در روز ۲۳ ماه می ۲۰۲۳، تاج‌گذاری کردند. البته چارلز با مرگ مادرش در سال ۲۰۲۲ رسما پادشاه انگلیس شد اما مراسم تاج‌گذاری به ۲۰۲۳ افتاد. این مراسم کسالت‌بار و طولانی که میلیون‌ها بیننده در سراسر جهان داشت در کلیسای وست مینستر برگزار شد. در این مراسم چارلز دست به سوگند خوردن در مقابل اسقف اعظم کانتربری زد و تاج را بر روی سر همسرش کامیلا هم گذاشت. در مورد سلطنت چارلز پیشبینی زیادی برای سال ۲۰۲۴ وجود ندارد. مگر اینکه بخواهیم آرزو کنیم روابط او با پسر کوچکش پرنس هری و همسر او مگان مارکل از سال ۲۰۲۳ بهتر پیش برود.

پیش‌بینی فایننشال‌تایمز از سال ۲۰۲۴/ سایه ترامپ بر انتخابات آمریکا و آینده جنگ غزه

لبخند امید به ۲۰۲۴ میلادی

۳- از سرگیری روابط ایران و عربستان: پس از یک وقفه هفت ساله در روابط میان تهران و ریاض و تنش‌های فراوان، دو کشور خبر برقراری روابط دوباره خود را در روز دهم مارس ۲۰۲۳ اعلام کردند. با وجود اینکه در ابتدا عراق تلاش‌هایی برای میانجیگری داشت اما قدم آخر را چینی‌ها برداشتند. بازگشایی سفارت‌خانه‌ها البته زمانی زیادی برد. بسیاری از کشورهای عربی، هفت سال قبل همراه با سعودی‌ها روابط خود را با ایران تعلیق کرده بودند و آشتی تهران و ریاض آنها را هم وادار کرد تا گامی به سمت ایران بردارند. یکی از تاثیرات مهم این آشتی، گام ایران و مصر به سوی برقراری روابط پس از بیش از ۴۰ سال بود. در یک ماه اخیر رئیس‌جمهور ایران تلفنی با رئیس‌جمهور مصر صحبت کرده و دو طرف تصمیم دارند روابط خود را در آینده نزدیک از سر بگیرند. به‌نظر می‌رسد در سال ۲۰۲۴ ایران تلاش کند تا نظر عربستان برای سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز خود را جلب کند. امری که با توجه به تحریم‌ها علیه ایران مشکل به‌نظر می‌رسد. از طرف دیگر، اگر اوضاع در غزه بهتر شده و آتش‌بس دائم شکل بگیرد، تهران و قاهره هم بتوانند در ۲۰۲۴ روابط دیپلماتیک خود را آغاز کنند.

۴- کشته‌شدن رهبر گروه واگنر: رهبر واگنر با جنگ اوکراین به راس اخبار آمده بود. پریگوژین که آشپز پوتین هم خوانده می‌شد، نیروهای خودسر خود را وارد جنگ کرده بود و تصورش را هم نمی‌کرد که سرنگونی هواپیما کارش را بسازد. او به همراه ۹ نفر دیگر در ۲۳ اوت ۲۰۲۳ جان باخت و واگنر را یتیم گذاشت. این هواپیمای جت خصوصی که گفته شده در مالکیت پریگوژین بوده، از مسکو به سمت سن‌پترزبورگ در حال حرکت بود. جو بایدن خبر مرگ پریگوژین را غیرمنتظره ندانست و برخی این اتفاق را یک قتل دولتی از سوی کرملین دانستند. به هر حال ۲۰۲۳ سالی بود که طومار پریگوژین که برای اوکراینی‌ها و افریقایی‌ها به طور همزمان کری می‌خواند در هم پیچیده شد.

۵- حمله هفت اکتبر: در خاورمیانه مهم‌ترین اتفاق سال ۲۰۲۳ حمله حماس به اسراییل با نام توفان الاقصی در روز هفت اکتبر به حساب می‌آید. اعضای گروه حماس در پی حملاتی هماهنگ در سرزمین‌های اشغالی نتانیاهو را شوکه کردند. در اوایل صبح رگبار راکتی خواب را از سر اسراییلی‌ها پراند و سپس حضور وسایل نقلیه حماس به این سرزمین‌ها انجام گرفت. تعداد کشته‌شدگان در میان نظامیان اسراییلی بیش از هزار نفر اعلام شده و ۱۵۰ نفر هم گروگان گرفته شدند. پس از این اتفاق تلاویو حملات مرگباری را علیه باریکه غزه آغاز کرد که تا امروز هم ادامه دارد و باعث کشته شدن غیرنظامیان و زنان و کودکان بسیاری شده است. این حملات تاکنون بالای ۲۰ هزار نفر کشته داشته است. به‌نظر می‌رسد حداقل در روزها و شاید ماه‌های ابتدایی سال ۲۰۲۴ خبری از آتش‌بس دائم میان حماس و اسراییل نباشد. نتانیاهو به دلیل اینکه نتوانسته امنیت ساکنان فلسطین اشغالی را تامین کند، سخت تحت فشار قرار دارد و بعید نیست که پس از پایان بحران و آزاد شدن همه گروگان‌ها از دست حماس با مشکلات سیاسی بسیاری رو به رو شود.

۶- استقبال اتحادیه عرب از بشار اسد: سال ۲۰۲۳ برای بشار اسد آمد داشت. او که سال‌ها به دلیل جنگ داخلی از سوی کشورهای عربی و غربی و شرقی تحت فشار قرار داشت، توانست از شدت این فشارها کم کرده و روابط سیاسی خود را گسترش دهد. حالا دیگر ایران یا روسیه تنها مقاصدی نیستند که اسد به آنها سفر می‌کند. در ماه می بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه، برای نخستین بار پس از ۱۲ سال در نشست سران اتحادیه عرب حاضر شد و به گرمی از سوی سران سایر کشورهای مورد استقبال قرار گرفت. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، در آغاز اجلاس سران اتحادیه عرب در جده با بشار اسد دست داد و او را در آغوش گرفت. اتفاقی که تا همین یک سال قبل کاملا دور از ذهن به‌نظر می‌رسید. اسد یک سفر دیگر هم داشت و با خانواده‌اش به چین رفت. این سفر که خارج از منطقه خاورمیانه بود، دوربین‌ها را به سمت اسد و همسرش اسما برگرداند و آنها را در تمرکز توجه قرار داد. به نظر می‌رسد سال پیش رو برای خاندان حاکم در سوریه آسان‌تر از سال‌های گذشته باشد. اسد به‌مرور در حال به‌دست اوردن مشروعیت است و البته تا زمانی که بتواند نظر جهان را به طور جدی بار دیگر به خود جلب کند راه زیادی در پیش دارد. البته همه این آمد و رفت‌ها باعث نشده تا وضعیت در سوریه یک تراژدی به تمام معنا نباشد و مردم این کشور از فقر و بیکاری و بی‌آبی و نبود زیرساخت‌ها روزهای جهنمی را نگذرانند. بعید است با توجه به آنکه زیرساخت‌های سوریه آسیب بسیاری دیده، در سال ۲۰۲۴ گشایشی در کار مردم عادی این کشور به‌وجود بیاید.

۷-زلزله ۷.۸ ریشتری در ترکیه: در ششم فوریه ۲۰۲۳ و وقتی هنوز ترکیه و شهرهای کوهستانی آن بسیار سرد بودند، زلزله‌ای با قدرت ۷.۸ ریشتر مرکز و جنوب ترکیه و غرب و شمال سوریه را لرزاند. این یکی از مرگبارترین زلزله‌هایی است که خاورمیانه به خود دیده. مجموعه کشته شده‌های دو کشور بر اثر این زمین‌لرزه بیش از ۵۹ هزار نفر اعلام شده است. با این حال احتمالا رقم اصلی از این حرف‌ها بالاتر است. چرا که در سوریه عملا امدادرسانی و اطلاع‌رسانی به شدت کند و عملا ناکافی بوده. این زمین‌لرزه پرخرج‌ترین حادثه زلزله تاریخ دانسته می‌شود که و۸۴٫۱ میلیارد دلار خسارت به دو کشور وارد کرده‌است. بازسازی بعد از زلزله در ترکیه آغاز شده و در سال ۲۰۲۴ هم ادامه خواهد داشت. هر چند که برخی اردوغان را متهم می‌کنند این روند را به دلیل اینکه ساکنان مناطق زلزله زده اغلب کرد هستند، با جدیت دنبال نمی‌کند.

۸-مناقشه در قره‌باغ: بین ۱۹ تا ۲۰ سپتامبر ۲۰۲۳، آذربایجان یک تهاجم نظامی را علیه دولت خودخوانده قره باغ کوهستانی آغاز کرد. این مسئله به عنوان تخطی از آتش بس ۲۰۲۰ در نظر گرفته شد. این بخش مربوط به کشور آذربایجان است اما ساکنان آن ارمنی هستند. برای ماه‌ها باکو مانع از رسیدن موادغذایی و دارو به مردم قره‌باغ می‌شد و در نهایت تیر آخر را با حمله به این ناحیه شلیک کرد. بر اثر این حملات و پس از سه دهه درگیری بالاخره گروهی که اذربایجان آنها را جدایی طلب می‌داند سلاح‌های خود را زمین گذشتند. اغلب ساکنان ارمنی قره‌باغ خانه‌هایشان را ترک کردند و باکو متهم به پاکسازی قومی شد. به‌نظر می‌رسد تنش‌ها میان آذربایجان و ارمنستان با وجود همه این اتفاقات در سال ۲۰۲۴ هم ادامه داشته باشد. علی‌اف به دنبال ایجاد دالان زنگزور است و ایران و ارمنستان با این اقدام مخالفند.

۹- حمله حوثی‌ها به کشتی‌ها در دریای سرخ: حوثی‌های یمن یا همان انصارالله، پس از حمله به غزه در دریای سرخ حملاتی را علیه کشتی‌های باری آغاز کرده‌اند. آنها می‌گویند این حملات تنها شامل کشتی‌هایی می‌شود که خط و ربطی به تلاویو دارند. اما بسیاری از شرکت‌های بزرگ باربری عبور و مرور در دریای سرخ را متوقف کرده‌اند و این امر تاثیر خود را هر چند اندک اما بر بازار نفت گذاشته است. این گروه یمنی می‌گوید حملات خود را تا زمانی که آتش‌بس در غزه برقرار نشود ادامه خواهد داد. آمریکا به‌دنبال ایجاد ائتلافی با حضور ۱۶ کشور در دریای سرخ بود که نتوانست ریاض و قاهره را قانع کند. در نتیجه در آخرین روز سال ۲۰۲۳، به قایق‌های حوثی حمله کرد و ۱۰ نفر از اعضای این گروه جان خود را از دست دادند. به‌نظر می‌رسد فشار غرب بر روی واشنگتن منجر به چنین اقدامی شده که ممکن است با ادامه روند فعلی در سال ۲۰۲۴ هم ادامه داشته باشد.

۱۰- اعلام کناره‌گیری ملکه دانمارک از قدرت: آخرین خبر داغ جهان در سال ۲۰۲۳ کناره‌گیری ملکه دانمارک از قدرت بود. او در سخنرانی شب سال نو اعلام کرد تا دو هفته دیگر قدرت را به دست پسرش می‌سپارد. مارگارت دوم ۸۳ سال سن دارد و در کشورش از محبوبیت نسبی برخوردار است. ملکه مارگارت ۵۲ سال در قدرت بوده و در سال ۲۰۲۳یک جراحی کمر را پشت سر گذاشته است. در ۲۰۲۴، به جای مارگارت، دانمارک یک پادشاه خواهد داشت و ولیعهد فعلی فردریک در کاخ سلطنت می‌نشیند. این اتفاق از آنجایی باعث شگفتی شده که ملکه این کشور همیشه می‌گفت می‌خواهد تا روزی که زنده است به عنوان ملکه دانمارک خدمت کند. اما تصمیم ناگهانی او برای سپردن قدرت به پسرش باعث شد تا بسیاری از سراسر جهان مارگارت را تشویق کنند.

۳۱۱۳۱۲