مشک طبیعی چیست و در عطرسازی چه کاربردی دارد؟

مشک یکی از قدیمی ترین و مشهور ترین مواد اولیه در صنعت عطرسازی است که از سالیان بسیار دور برای تولید انواع کاربرد داشته است. مشک به لطف بهره مندی از رایحه ای شیرین و قوی، عمدتا در نت پایه عطر مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده با ویژگی منحصر به فرد خود، سرعت تبخیر را کاهش می دهد و موجب بالا رفتن ماندگاری عطر زارا بر روی پوست می شود. مشک همچنین بر روی دیگر روایح نت های هرم بویایی تاثیر می گذارد و آن ها را نرم و متعادل می سازد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید اکثر عطرهای مرغوب و باکیفیت دنیا، در هرم بویایی خود از رایحه مشک بهره می برند. تعابیر زیادی برای توصیف رایحه این ماده وجود دارد؛ عده ای آن را شیرین، خامه ای و پودری و برخی نیز آن را چرمی و تند و حتی چوبی می داند. در این مقاله قصد داریم به معرفی انواع، ویژگی ها و نقش رایحه مشک در عطرسازی بپردازیم.

کاربرد مشک از گذشته تا به امروز

مشک از دوران باستان همواره مورد توجه قرار داشته است و استفاده از آن در عطرسازی به اعراب و بیزانس قرن ششم باز می گردد. این ماده به عنوان یکی از گران بهاترین محصولات حیوانی در جهان، در دوران باستان برای خوشبو کردن اماکن مقدس نیز مورد استفاده قرار می گرفت.

به جز صنعت عطرسازی، در صنعت معماری نیز از این ماده استفاده می شد. بر این اساس در حین ساخت بناهایی نظیر مسجد، به ملات دیوارها مشک اضافه می شد تا تماس نور خورشید به دیوار، رایحه شگفت انگیز آن را در محیط پخش کند.

مشک دارای برخی خواص دارویی نیز است، به طوری که شفا دهندگان عرب و تبتی از آن به عنوان محرکی برای سلامت مردان استفاده می کردند و امروزه نیز در طب سنتی چینی از آن استفاده می شود. پزشکان آیورودا همچنین از مشک برای درمان اختلالات قلبی، روانی و عصبی بهره می بردند. این ماده همچنان به عنوان یکی از مهم ترین ترکیبات در طب سنتی چینی به حساب می آید و در دستورالعمل تهیه بیش از سیصد نوع داروی مختلف مشاهده می شود. 

انواع مشک

مشک یک رایحه حیوانی محسوب می شود و در اصل در بدن آهوی ختن نر وجود دارد. این رایحه در گذشته تنها از این طریق استخراج می شد، اما امروزه از انواع دیگری از مشک نیز استفاده می شود که در ادامه به معرفی آن ها می پردازیم:

مشک طبیعی در واقع ماده ای قهوه ای رنگ با بوی قوی است که در بدن آهوی ختن نر تولید می شود. آهوی ختن گونه ای از آهو است که در جنگل های کوهستانی شمال شرق آسیا زندگی می کند. علاوه بر آن این آهو در مناطقی همچون مغولستان، منچوری و شبه جزیره کره نیز مشاهده شده است.

میان ناف و اندام تناسلی جنس نر این جاندار کیسه ای وجود دارد که در آن ماده ای که همان مشک است، از طریق یک غده ترشح می شود. این ماده با رایحه شگفت انگیز خود به جذب جفت نیز کمک می کند. در زمان های قدیم این باور وجود داشت که مشک می تواند به عنوان دارویی برای تقویت میل جنسی عمل کند و علم مدرن نیز معتقد است که بوی مشک شباهت زیادی به بوی تستوسترون دارد.

مشک در اوایل قرن نوزدهم میلادی در صنعت عطرسازی بسیار کاربرد داشت، اما از آنجایی که استخراج آن موجب کشته شدن این حیوان می شد، رفته رفته ممنوع شد. در این روش شکارچیان آهو را شکار و ذبح می کردند و پس از خارج کردن کیسه مشک از شکم حیوان، آن را در معرض نور مستقیم آفتاب و بر روی سنگ قرار می دادند تا خشک شود. همچنین گاهی برای خشک کردن مشک، روی آن روغن داغ شده می ریختند.

متاسفانه برای به دست آوردن تنها یک کیلوگرم مشک حیوانی، صد و چهل آهو کشته می شد و در نتیجه از سال 1979 میلادی به بعد، به دلایل اقتصادی و اخلاقی استفاده از مشک آهوی ختن نر منسوخ و ممنوع گردید. این در حالی است که چندین سال بعد، محققان روش تازه ای برای استخراج مشک کشف کردند که در آن آسیبی به حیوان نمی رسید. آن ها دریافتند که غده ای که در آن مشک وجود دارد، در فصل بهار در داخل شکم آهوی ختن نر رشد می کند و به حدی بزرگ می شود که موجب درد کشیدن حیوان می گردد. بنابراین آهو با ساییدن شکم خود به سنگ، پوست شکمش را پاره می کند تا غده را خارج کند.

جمع آوری مشک به این روش مستلزم آن است که شکارچیان از محل آهو مطلع باشد و یا حیوان را تعقیب کند تا بتواند مشک را جمع آوری کند. این تنها روش جمع آوری مشک حیوانی بدون آسیب زدن به حیوان است که تنها در زمان مشخصی از سال نیز عملی است. ناگفته نماند که مشک حیوانی نه تنها از آهوی ختن، بلکه از حیوانات دیگری نظیر گربه سیوت و تمساح آمریکایی نیز استخراج می شود که البته در مقایسه با مشک آهو، ارزان تر و دارای کیفیت پایین تری است.

مشک حیوانی دارای رنگ قهوه ای تیره و ساختار مایع است که پس از خشک شدن در معرض آفتاب به حالت جامد در می آید. رایحه این ماده سنگین، غلیظ و قوی است و طعمی بالزامیک و شیرین دارد و در گروه بویایی حیوانی و شرقی قرار می گیرد. این رایحه به دلیل گرم و سنگین بودن، مناسب فصول سرد سال است.

تا اواخر قرن نوزدهم میلادی از مشک حیوانی به صورت گسترده در تولید عطر استفاده می شد. اما پس از ممنوعیت شکار آهو و بالا رفتن هزینه استخراج این ماده، محققان به این نتیجه رسیدند که برخی از گیاهان خواص بویایی مشابهی با مشک دارند. بر این اساس هنگامی که گیاهانی نظیر سنبل ختایی، آبنوس، ختمی و گل پنیرک از طریق تقطیر از ساقه عصاره گیری می شوند، رایحه ای همانند مشک ایجاد می کنند.

رایحه مشک گیاهی مانند رایحه مشک حیوانی است و حال و هوای آروماتیک چوبی و خاکی دارد که با گذشت زمان، حس شیرین و پودری نیز ایجاد می کند.

در سال 1888 میلادی مشک سنتتیک یا آزمایشگاهی به صورت کاملا تصادفی توسط آلبرت باور کشف شد. این دانشمند که در حال آزمایش مواد منفجره تی ان تی بود، پس از تلاش برای تولید شکل موثرتری از تری نیتروتولوئن، ناگهان متوجه رایحه ای مطبوع شبیه به مشک در هوا شد که بعدها به نام نیترو مشک نامگذاری شد. این اولین عضو خانواده مشک های مصنوعی بود که پس از مدتی به دلیل ناپایداری و سمی بودن احتمالی ممنوع شد.

این نوع مشک تا قرن بیستم در فرمولاسیون عطرها، صابون ها، مواد شوینده و لوسیون ها استفاده می شد، اما پس از آنکه تحقیقات نشان داد ترکیبات آن عملکرد سلول های انسانی و سیستم هورمونی را مختل می سازد، استفاده از آن ممنوع شد. 

این نوع مشک که امروز تنها توسط شرکت های خشکشویی مورد استفاده قرار می گیرد، رایحه ای تازه و مطبوع دارد. مشکل این ترکیب این است که مولکول های آن به درستی تجزیه نمی شوند و با محیط زیست سازگاری ندارد. به همین دلیل امروزه در عطرسازی از این نوع مشک استفاده نمی شود. 

این نوع مشک تنها مشک سنتتیکی است که امروزه در عطرسازی مورد استفاده قرار می گیرد، اما مشکلی که در این گروه مشک مصنوعی وجود دارد این است که تنها نیمی از مردم توانایی تشخیص آن را در ترکیبات عطر دارند و در نتیجه عطرسازان این مشک را با مقداری مشک گیاهی ترکیب می کنند.

مشک سنتتیک رنگی شفاف دارد که به آن مشک سفید نیز می گویند. رایحه آن نیز تمیز، شفاف، شیرین، خامه ای، سبک و تا حدودی پودری است.

معرفی محصول

برگاماسک اورتو پاریسی عطری از برند ایتالیایی اورتو پاریسی است که در سال 2014 میلادی به بازار عطر جهان عرضه گردید، عطری با رایحه ای مرکباتی و آروماتیک که توسط عطرسازی به نام الساندرو گوالتیری خلق گردید. عطری باشکوه و مملو از روایح معطر ترنج و مشک است.

زنانه فور هر نارسیسو رودریگز عطری از برند آمریکایی نارسیسو رودریگز است که در سال 2006 میلادی با ذوق هنری استادان عطر ساز، کریستین ناگل و فرانسیس کوردیجان به جهان عطر عرضه گردید. عطری مدرن برای زنانی قدرتمند، آزاد و اغواگر. ادو پرفیوم زنانه فور هر نارسیسو رودریگز در خانواده بویایی گلی، چوبی و مشکی قرار دارد و مناسب برای استفاده در چهار فصل سال است.

اکستریت پرفیوم سیلور ماسک ناسوماتو عطری نیش از برند ایتالیایی ناسوماتو است که توسط استاد عطر ساز، الساندرو گلتیری به بازار عطر جهان عرضه گردید. این عطر که به معنی مشک نقره ای می باشد، تجسمی از جذابیت ابرقهرمانان است، عطری که نتیجه جستجوی احساس عشق سیال به مرکوری است. سیلور ماسک، نمادی از احساس عشق دست نیافتنی است، عطری که همچون جنونی از ترکیب رایحه‌ ها است.

ادو پرفیوم شوتینگ استار امبر اند ماسک زرجوف محصولی از برند ایتالیایی زرجوف است که دارای دو عطر منحصر به فرد به نام های امبر استار و استار ماسک است که در سال 2013 میلادی به بازار عطر جهان عرضه گردید. امبر استار عطری فاخر و خوشبو است که از بهترین و شیرین ترین عنبر سائل و ترکیبی از رایحه های رزین و ایلانگ ایلانگ طراحی و ساخته شده است. این عطر ما را با خود به دنیایی از دل پذیرترین و هوس انگیزترین رایحه ها می برد.