مطالبه وجه چک ثبت نشده

مواجهه با چکی که صادرکننده آن مشخصات را در سامانه صیاد ثبت نکرده است، می تواند دارنده را در یک چالش حقوقی قرار دهد. در چنین شرایطی، چک از اعتبار سند تجاری خارج شده و دارنده باید برای وصول وجه آن، مسیری حقوقی متفاوت را دنبال کند.

چک صیادی، به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای مالی در معاملات روزمره، جایگاه ویژه ای در اقتصاد ایران دارد. با اصلاحات قانون جدید صدور چک (پس از سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰)، لزوم ثبت اطلاعات چک در سامانه یکپارچه صیاد (سامانه صیاد) به یک الزام قانونی تبدیل شد. این تغییر با هدف افزایش شفافیت، کاهش تخلفات و تضمین اعتبار چک صورت گرفت. با این حال، هنوز هم بسیاری از افراد و کسب وکارها با معضل چک صیادی ثبت نشده مواجه می شوند؛ وضعیتی که می تواند دارنده را در یک سردرگمی حقوقی عمیق فرو ببرد. هدف این راهنمای جامع، روشن ساختن ابعاد مختلف این چالش و ارائه مسیری شفاف و گام به گام برای وصول وجه چک ثبت نشده، همراه با توصیه های پیشگیرانه و ارائه نمونه دادخواست حقوقی، برای تمامی افرادی است که در سال ۱۴۰۳ با این مشکل دست و پنجه نرم می کنند.

چک صیادی ثبت نشده چیست و چه تفاوتی با چک های عادی و ثبت شده دارد؟

با تصویب قانون جدید صدور چک، فرآیند صدور و تبادل چک های صیادی دستخوش تغییرات بنیادین شد. این تغییرات با هدف هوشمندسازی و افزایش امنیت معاملات چک طراحی شده اند، اما در عمل، ممکن است چالش هایی را برای کسانی که با سازوکار جدید آشنا نیستند، ایجاد کنند.

توضیح قانون جدید و لزوم ثبت در سامانه صیاد

ماده ۲۱ مکرر قانون صدور چک (اصلاحی ۱۴۰۰) به وضوح بر لزوم ثبت اطلاعات چک در سامانه صیاد تأکید دارد. این بدان معناست که از پایان اسفندماه سال ۱۳۹۹، تسویه چک صرفاً بر اساس اطلاعات ثبت شده در سامانه و در وجه دارنده نهایی چک انجام می شود. در صورتی که مالکیت چک در این سامانه ثبت نشده باشد، چک از شمول این قانون خارج شده و بانک ها مکلفند از پرداخت وجه آن خودداری کنند. این قانون، به طور خاص، عبارت «صدور و پشت نویسی چک بدون درج در سامانه صیاد فاقد اعتبار است» را به عنوان یک هشدار جدی در متن برگه های دسته چک های جدید الزامی کرده است.

چرا چک ثبت نشده سند تجاری نیست؟

زمانی که چکی در سامانه صیاد ثبت نمی شود، مهم ترین نتیجه آن این است که از مزایای یک سند تجاری محروم می شود. یک سند تجاری مانند چک، دارای ویژگی هایی است که آن را از یک سند عادی متمایز می کند، از جمله:

• اعتبار اجرایی سریع و قابلیت پیگیری از طریق اجرای ثبت.
• امکان طرح شکایت کیفری در صورت برگشت خوردن چک.
• مسئولیت تضامنی امضاکنندگان (صادرکننده، ظهرنویس، ضامن).

یک چک صیادی ثبت نشده، تمام این امتیازات را از دست می دهد. این چک به جای آنکه یک سند تجاری باشد، صرفاً یک سند عادی مدنی برای اثبات دین محسوب می شود. به عبارت دیگر، چک ثبت نشده فقط یک گواه کتبی بر وجود یک بدهی است و دارنده آن برای وصول وجه باید از طریق مراحل حقوقی طولانی تر و پیچیده تری اقدام کند، درست همانند زمانی که یک قرارداد معمولی یا رسید طلب در دست دارد.

مقایسه سریع: مزایا و معایب چک ثبت شده و ثبت نشده

برای درک بهتر تفاوت ها، می توان یک مقایسه اجمالی بین چک های صیادی ثبت شده و ثبت نشده انجام داد:

ویژگی	چک صیادی ثبت شده	چک صیادی ثبت نشده (سند عادی)
مبنای قانونی	قانون جدید صدور چک (با تمام امتیازات)	عمومات قانون مدنی
قابلیت وصول از بانک	بله (در صورت موجودی حساب)	خیر (بانک از پرداخت خودداری می کند)
صدور گواهی عدم پرداخت	بله	خیر (صرفاً اعلامیه عدم ثبت)
امکان شکایت کیفری	بله (در صورت احراز شرایط)	خیر
امکان اقدام از طریق اجرای ثبت	بله	خیر
مسئولیت ظهرنویسان	تضامنی (با ثبت انتقال در سامانه)	خیر (با استناد به رأی وحدت رویه)
مسئولیت ضامن	ممکن است تضامنی باشد	تابع عمومات قانون مدنی (پیچیده تر)

پیامدها و محرومیت های دارنده چک صیادی ثبت نشده (آنچه از دست می دهید)

زمانی که فردی یک چک صیادی دریافت می کند و صادرکننده آن را در سامانه صیاد ثبت نکرده باشد، با مجموعه ای از پیامدها و محرومیت های قانونی مواجه می شود که مسیر وصول وجه را بسیار دشوارتر می سازد. در واقع، دارنده در این شرایط، بسیاری از مزایایی که قانون برای چک به عنوان یک سند تجاری قائل شده است را از دست می دهد.

عدم امکان دریافت وجه از بانک

اولین و ملموس ترین پیامد، این است که بانک محال علیه، به دلیل عدم ثبت چک در سامانه صیاد، از پرداخت وجه آن خودداری می کند. طبق تبصره ۱ ماده ۲۱ مکرر قانون صدور چک (اصلاحی ۱۴۰۰)، بانک ها مکلفند از پرداخت وجه چک های ثبت نشده امتناع کنند. این بدان معناست که دارنده با مراجعه به بانک، با در بسته مواجه شده و نمی تواند از طریق سیستم بانکی به سادگی وجه خود را دریافت کند.

عدم صدور گواهی عدم پرداخت و راهکار جایگزین

با عدم پرداخت وجه از سوی بانک، دارنده با مشکل دیگری روبرو می شود: عدم صدور گواهی عدم پرداخت (برگشت چک). این گواهی یک سند حیاتی برای اقدامات حقوقی بعدی، به ویژه شکایت کیفری و اجرای ثبت، محسوب می شود. از آنجا که بانک ها چک های ثبت نشده را از شمول قانون صدور چک خارج می دانند، از صدور گواهی عدم پرداخت نیز خودداری می کنند. این وضعیت تا پیش از بخشنامه جدید بانک مرکزی، دارندگان را در بلاتکلیفی کامل قرار می داد.

خوشبختانه، با بخشنامه شماره ۱۱۷۵۳۳ مورخ ۱۴۰۱.۵.۱۱ بانک مرکزی، راهکار جایگزینی برای این مشکل ارائه شد: «اعلامیه عدم ثبت چک در سامانه صیاد». این اعلامیه، اگرچه کد رهگیری ندارد و از گواهی های عدم پرداخت متمایز است، اما به عنوان دلیلی معتبر برای اثبات عدم ثبت چک در سامانه و عدم امکان اقدام بانکی، قابل استفاده در مراجع قضایی است.

عدم امکان طرح شکایت کیفری

ماده ۲۳ قانون صدور چک، امکان طرح شکایت کیفری را برای چک های برگشتی فراهم کرده است. اما از آنجا که چک صیادی ثبت نشده، به عنوان یک سند تجاری شناخته نمی شود و گواهی عدم پرداخت نیز برای آن صادر نمی گردد، دارنده از این امتیاز مهم محروم می شود. فرد نمی تواند با طرح شکایت کیفری، صادرکننده را تحت تعقیب قرار دهد و تنها راهکار پیش روی او، پیگیری حقوقی مدنی است.

عدم امکان اقدام از طریق اجرای ثبت

یکی دیگر از مزایای مهم چک های تجاری، قابلیت وصول سریع وجه از طریق اجرای ثبت است که نیاز به تشکیل پرونده و رسیدگی قضایی طولانی را از بین می برد. اما چک صیادی ثبت نشده از این مزیت نیز بی بهره است و دارنده آن نمی تواند از طریق اداره ثبت اسناد و املاک برای وصول طلب خود اقدام کند.

عدم مسئولیت ظهرنویسان

یکی از مهم ترین تحولات قانونی در مورد چک های صیادی ثبت نشده، مربوط به مسئولیت ظهرنویسان است. بر اساس رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور (تاریخ ۲۶/۸/۱۴۰۱) و نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه، ظهرنویسی بدون ثبت انتقال در سامانه صیاد، فاقد اعتبار است. این بدان معناست که اگر چکی در سامانه ثبت نشده باشد و چندین بار از طریق پشت نویسی دست به دست شده باشد، دارنده نهایی نمی تواند از ظهرنویسان قبلی مطالبه وجه کند. مسئولیت تنها متوجه صادرکننده اصلی چک خواهد بود. این وضعیت، ریسک پذیرش چک ثبت نشده را برای دارندگان بسیار افزایش می دهد.

پیچیدگی مسئولیت ضامن

مسئولیت ضامن در چک های ثبت نشده نیز موضوعی است که دیدگاه های حقوقی مختلفی درباره آن وجود دارد:

• دیدگاه هیات عالی: برخی معتقدند با توجه به اینکه چک ثبت نشده ماهیت تجاری خود را از دست می دهد، ضمانت نیز تابع عمومات قانون مدنی می شود. در ماده ۶۹۸ قانون مدنی آمده است که با انعقاد عقد ضمان صحیح، ذمه مضمون عنه (بدهکار اصلی) بری و ذمه ضامن به مضمون له (طلبکار) مشغول می شود (نقل ذمه به ذمه). بنابراین، در این دیدگاه، دارنده باید به ضامن مراجعه کند و صادرکننده بری الذمه می شود.

• دیدگاه اکثریت: گروهی دیگر با این تفسیر مخالفند و معتقدند که در چک های ثبت نشده، با توجه به قصد صادرکننده و ضامن، ضمانت از نوع ضم ذمه به ذمه (اضافه شدن مسئولیت ضامن به مسئولیت اصلی بدهکار) است. در این صورت، دارنده می تواند هم به صادرکننده و هم به ضامن به صورت تضامنی مراجعه کند.

• دیدگاه ابرازی: برخی نیز معتقدند هرچند چک ثبت نشده مزایای سند تجاری را ندارد، اما ضمانت واقع شده تابع عقد ضمان وفق قانون مدنی است و به ضامن باید رجوع شود.

با این تفاسیر، برای دارنده چک ثبت نشده، بهترین رویکرد این است که در دادخواست مطالبه وجه، هم صادرکننده و هم ضامن را به عنوان خوانده دعوا معرفی کند تا در صورت اثبات، بتواند از هر دو یا یکی از آنها وجه چک را وصول نماید.

با مواجهه با چک صیادی ثبت نشده، فرد دارنده نه تنها از امکان وصول وجه از بانک محروم می شود، بلکه بسیاری از مزایای قانونی یک سند تجاری از جمله امکان شکایت کیفری، اقدام از طریق اجرای ثبت و مسئولیت تضامنی ظهرنویسان را از دست می دهد.

اولین گام عملی: دریافت اعلامیه عدم ثبت چک در سامانه صیاد از بانک (راهکار بانک مرکزی)

همان طور که پیش تر اشاره شد، یکی از مشکلات اصلی دارندگان چک های صیادی ثبت نشده، عدم صدور گواهی عدم پرداخت از سوی بانک ها بود. این موضوع، آن ها را در فرآیند مطالبه حقوقی با چالش جدی مواجه می کرد. اما بانک مرکزی با درک این وضعیت، راهکاری عملی برای این معضل ارائه کرد.

توضیح بخشنامه شماره ۱۱۷۵۳۳ مورخ ۱۴۰۱.۵.۱۱ بانک مرکزی

بانک مرکزی با صدور بخشنامه شماره ۱۱۷۵۳۳ مورخ ۱۴۰۱.۵.۱۱، به بانک ها این اجازه و الزام را داد که «اعلامیه عدم ثبت برگه چک در سامانه صیاد» را در قبال چک های ثبت نشده در سامانه، به ذینفعان ارائه دهند. این بخشنامه گامی مهم در جهت کمک به دارندگان چک و فراهم آوردن یک تحصیل دلیل معتبر برای طرح دعوای حقوقی بود.

نحوه دریافت اعلامیه

برای دریافت این اعلامیه، دارنده چک باید با مراجعه به شعبه بانکی که چک روی آن صادر شده (بانک محال علیه)، درخواست فرم «اعلامیه عدم ثبت چک» را مطرح کند. بانک موظف است این اعلامیه را که صرفاً مؤید عدم ثبت چک در سامانه صیاد و عدم امکان اقدام بر روی آن است، به فرد تحویل دهد. این اعلامیه برخلاف گواهی عدم پرداخت معمول، کد رهگیری ندارد و شکلی متمایز دارد تا با گواهی عدم پرداخت اشتباه گرفته نشود.

اهمیت حقوقی اعلامیه

این اعلامیه، اگرچه جایگزین گواهی عدم پرداخت نیست و مزایای سند تجاری را به چک نمی دهد، اما اهمیت حقوقی بالایی دارد. با داشتن این سند، دارنده چک می تواند به دادگاه ثابت کند که چک در سامانه صیاد ثبت نشده و به همین دلیل، از طریق بانک قابل وصول نبوده است. این سند به عنوان یکی از مدارک لازم برای دادخواست مطالبه وجه، راه را برای دعوای حقوقی هموار می کند و به دادگاه در اثبات دعوا کمک شایانی می کند. در واقع، این اعلامیه حکم «تحصیل دلیل» را دارد و یک گام ضروری در مسیر حقوقی مطالبه وجه چک ثبت نشده محسوب می شود.

مراحل قانونی مطالبه وجه چک صیادی ثبت نشده (راهنمای گام به گام)

پس از درک ماهیت و پیامدهای چک صیادی ثبت نشده، اکنون زمان آن رسیده است که به مراحل عملی و گام به گام برای مطالبه وجه آن بپردازیم. این فرآیند، هرچند ممکن است طولانی تر از وصول چک های ثبت شده باشد، اما با رعایت نکات قانونی و پیگیری صحیح، می توان به نتیجه مطلوب دست یافت.

گام ۱: ارسال اظهارنامه رسمی (توصیه حقوقی)

پیش از طرح دادخواست حقوقی، توصیه می شود دارنده چک یک اظهارنامه رسمی برای صادرکننده ارسال کند. هدف از ارسال اظهارنامه می تواند چندگانه باشد:

• مطالبه وجه: به صورت رسمی و کتبی، از صادرکننده درخواست پرداخت وجه چک را مطرح می کند.
• درخواست ثبت (هرچند الزام آن ممکن نیست): حتی اگر الزام صادرکننده به ثبت چک از نظر قانونی ممکن نباشد، ارسال اظهارنامه و درخواست ثبت، می تواند به عنوان دلیلی بر تلاش دارنده برای رعایت قانون و عدم همکاری صادرکننده در دادگاه مورد استناد قرار گیرد.
• اعلام عدم ثبت: به صادرکننده اطلاع داده می شود که چک او در سامانه صیاد ثبت نشده و به همین دلیل، دارنده قادر به وصول آن از طریق بانک نیست.

برای تنظیم و ارسال اظهارنامه، فرد باید به دفاتر خدمات قضایی الکترونیک مراجعه کند. در متن اظهارنامه، باید مشخصات دقیق چک، تاریخ سررسید، مبلغ، و درخواست پرداخت وجه و/یا ثبت در سامانه صیاد به صورت واضح ذکر شود.

گام ۲: تنظیم و ثبت دادخواست حقوقی مطالبه وجه

پس از ارسال اظهارنامه (یا حتی بدون آن، اگرچه توصیه نمی شود)، مرحله اصلی، تنظیم و ثبت دادخواست حقوقی است.

مرجع صالح

مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای مطالبه وجه چک ثبت نشده، دادگاه عمومی حقوقی یا شورای حل اختلاف است. این انتخاب بستگی به مبلغ چک دارد:

• اگر مبلغ چک تا سقف ۲۰ میلیون تومان باشد (و در برخی حوزه های قضایی تا ۵۰ میلیون تومان)، پرونده در شورای حل اختلاف رسیدگی می شود.
• اگر مبلغ چک بیشتر از سقف تعیین شده برای شورای حل اختلاف باشد، پرونده به دادگاه عمومی حقوقی ارجاع داده می شود.

محل دادگاه نیز معمولاً محل اقامت خوانده (صادرکننده چک) یا محل صدور چک (در صورتی که در قرارداد مبنای صدور چک قید شده باشد) یا محل وقوع عقد (اگر چک بابت قرارداد خاصی صادر شده باشد) است.

مراجعه به دفاتر خدمات قضایی الکترونیک

برای ثبت دادخواست، دارنده باید به یکی از دفاتر خدمات قضایی الکترونیک مراجعه کرده و دادخواست خود را به صورت الکترونیکی ثبت کند. این دفاتر، نقش واسط بین مردم و قوه قضائیه را ایفا می کنند و تمامی مراحل ثبت، پرداخت هزینه دادرسی و ارسال پرونده به مرجع صالح را انجام می دهند.

مدارک لازم برای دادخواست

برای تکمیل و ثبت دادخواست، ارائه مدارک زیر ضروری است:

• اصل برگ چک ثبت نشده.
• اعلامیه عدم ثبت چک در سامانه صیاد (دریافت شده از بانک).
• تصویر اظهارنامه ارسالی به صادرکننده (در صورت وجود).
• قرارداد یا سند مبنای صدور چک (اگر چک بابت یک معامله یا دین خاص صادر شده باشد، این مدرک به اثبات دین کمک می کند).
• مدارک شناسایی خواهان (کارت ملی و شناسنامه).
• رسید پرداخت هزینه های دادرسی.

خواسته دادخواست

در دادخواست، باید به صورت دقیق و مشخص خواسته های دارنده چک ذکر شود:

• مطالبه اصل وجه چک: مهم ترین خواسته، دریافت مبلغ اصلی چک است.
• درخواست تامین خواسته: این درخواست به معنای توقیف اموال خوانده (صادرکننده) قبل از صدور حکم قطعی است. با تامین خواسته، فرد دارنده از این اطمینان حاصل می کند که حتی اگر صادرکننده در طول فرآیند رسیدگی اموال خود را انتقال دهد، طلب او محفوظ خواهد ماند. برای تامین خواسته، معمولاً خواهان باید مبلغی به عنوان خسارت احتمالی (معمولاً ۱۰ الی ۲۰ درصد از خواسته) به حساب دادگستری واریز کند.
• مطالبه خسارت تأخیر تأدیه: دارنده می تواند از تاریخ سررسید چک (یا از تاریخ مطالبه وجه از طریق اظهارنامه) تا زمان پرداخت کامل وجه، خسارت تأخیر تأدیه را مطابق نرخ شاخص تورم بانک مرکزی مطالبه کند.
• مطالبه کلیه خسارات دادرسی: شامل هزینه های ثبت دادخواست، حق الوکاله وکیل (در صورت استفاده از وکیل) و سایر هزینه های قانونی.

گام ۳: پیگیری پرونده و اثبات دعوا در دادگاه

پس از ثبت دادخواست، پرونده به شعبه مربوطه ارجاع داده شده و زمان جلسه رسیدگی تعیین می شود. در این مرحله، دارنده چک (خواهان) باید برای اثبات دعوای خود در دادگاه آماده باشد.

• نحوه برگزاری جلسات رسیدگی: جلسات دادگاه با حضور خواهان و خوانده (صادرکننده) و یا وکلای آن ها برگزار می شود. هر یک از طرفین فرصت دفاع و ارائه دلایل خود را دارند.
• اهمیت ارائه دلایل و مستندات: دارنده چک باید تمامی مدارک خود، شامل اصل چک، اعلامیه عدم ثبت، اظهارنامه ارسالی و هرگونه قرارداد یا سند مبنای صدور چک را به دادگاه ارائه دهد. در صورت نیاز، می تواند از شهود نیز برای اثبات ادعای خود استفاده کند.
• توضیحات تکمیلی: خواهان باید آمادگی داشته باشد که در برابر ادعاهای احتمالی صادرکننده (مانند ادعای پرداخت وجه، ادعای تضمینی بودن چک، یا ادعای تحصیل چک از طریق نامشروع) دفاع کند و دلایل کافی برای رد این ادعاها ارائه دهد.

گام ۴: صدور حکم و اجرای آن

پس از بررسی کامل پرونده، دادگاه اقدام به صدور حکم می کند:

• فرآیند صدور حکم: در صورت اثبات بدهی، دادگاه حکم به محکومیت صادرکننده به پرداخت اصل وجه چک، خسارت تأخیر تأدیه و کلیه خسارات دادرسی صادر می کند. این حکم می تواند بدوی، تجدیدنظر و یا قطعی باشد.
• چگونگی اجرای حکم: اگر صادرکننده پس از قطعیت حکم، به صورت اختیاری وجه را پرداخت نکند، دارنده می تواند با مراجعه به اجرای احکام دادگستری، درخواست اجرای حکم را مطرح کند. در این مرحله، با استناد به حکم صادره، اموال صادرکننده (محکوم علیه) توقیف و از محل آن، طلب دارنده وصول خواهد شد.
• اهمیت تامین خواسته: در این مرحله، اگر فرد از قبل درخواست تامین خواسته کرده باشد و اموال صادرکننده توقیف شده باشد، فرآیند اجرا بسیار سریع تر و مطمئن تر خواهد بود.

نمونه دادخواست مطالبه وجه چک صیاد ثبت نشده در سامانه صیاد (به روز و کامل)

تنظیم یک دادخواست دقیق و کامل، از مهم ترین گام ها در فرآیند مطالبه وجه چک ثبت نشده است. یک دادخواست استاندارد باید حاوی اطلاعات دقیق خواهان، خوانده، خواسته و دلایل و مستندات باشد تا روند رسیدگی در دادگاه تسهیل شود.

ساختار استاندارد دادخواست:

این نمونه یک قالب کلی برای تنظیم دادخواست است و باید با توجه به شرایط خاص هر پرونده تکمیل شود.

بسمه تعالی
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان محل اقامت خوانده یا صدور چک]

با سلام و احترام

خواهان:
مشخصات کامل دارنده چک (نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس و شماره تماس)

خوانده:
مشخصات کامل صادرکننده چک (نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس و شماره تماس)

خواسته:
1. مطالبه اصل وجه یک فقره چک صیادی ثبت نشده به شماره [شماره چک] مورخ [تاریخ سررسید] به مبلغ [مبلغ به ریال و حروف].
2. مطالبه خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید [تاریخ سررسید] لغایت زمان پرداخت کامل وجه، بر اساس شاخص تورم اعلامی بانک مرکزی.
3. مطالبه کلیه خسارات دادرسی، شامل هزینه های دادخواست، حق الوکاله وکیل (در صورت وجود)، و سایر هزینه های قانونی.
4. (در صورت تمایل) بدواً صدور قرار تامین خواسته از کلیه اموال و دارایی های خوانده، معادل مبلغ خواسته و هزینه های احتمالی دادیاری، با تودیع خسارت احتمالی (معمولاً 10% تا 20% خواسته) و اجرای آن قبل از ابلاغ به خوانده، به استناد بند (د) ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی.

دلایل و مستندات:
1. اصل برگ چک صیادی ثبت نشده به شماره [شماره چک].
2. تصویر مصدق اعلامیه عدم ثبت برگ چک در سامانه صیاد (صادره از بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه]).
3. تصویر مصدق اظهارنامه شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه] (در صورت ارسال).
4. تصویر مصدق قرارداد عادی مورخ [تاریخ قرارداد] فی مابین خواهان و خوانده (در صورت وجود قرارداد مبنای صدور چک).
5. کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی خواهان.
6. فیش واریز مبلغ خسارت احتمالی (در صورت درخواست تامین خواسته).

شرح دادخواست:
احتراماً به استحضار عالی می رساند، خوانده محترم جناب آقای/سرکار خانم [نام و نام خانوادگی خوانده]، یک فقره چک صیادی به شماره [شماره چک]، به مبلغ [مبلغ به ریال و حروف]، عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه]، در تاریخ [تاریخ سررسید] در وجه اینجانب/موکل [نام خواهان] صادر و تسلیم نموده اند.
متاسفانه، برخلاف الزامات قانونی جدید صدور چک، خوانده محترم اقدام به ثبت اطلاعات این چک در سامانه صیاد ننموده است. اینجانب/موکل پس از سررسید چک و عدم امکان وصول وجه آن از طریق بانک محال علیه، در تاریخ [تاریخ مراجعه به بانک] با مراجعه به بانک، موفق به دریافت اعلامیه عدم ثبت برگ چک در سامانه صیاد گردیده که تصویر مصدق آن به پیوست تقدیم می گردد.
(در صورت ارسال اظهارنامه: پیش از طرح دعوا نیز، طی اظهارنامه شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه]، مراتب عدم ثبت چک و مطالبه وجه آن به خوانده محترم ابلاغ گردید، اما متأسفانه اقدامی از سوی ایشان صورت نگرفته است.)
نظر به اینکه چک فوق الذکر به دلیل عدم ثبت در سامانه صیاد، از اعتبار اسناد تجاری خارج شده و صرفاً به عنوان یک سند عادی مدنی برای اثبات دین اینجانب/موکل از خوانده محسوب می گردد و علی رغم مراجعات مکرر، خوانده محترم از پرداخت بدهی خود امتناع می ورزد، لذا با تقدیم این دادخواست، استدعای رسیدگی و صدور حکم به شرح خواسته، از محضر دادگاه محترم را دارم.
ضمناً، نظر به احتمال تضییع حقوق اینجانب/موکل و با توجه به اینکه صدور حکم زمان بر خواهد بود، بدواً و پیش از ابلاغ دادخواست، مستنداً به بند (د) ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای صدور قرار تامین خواسته از کلیه اموال و دارایی های خوانده را دارم.

با تجدید احترام
نام و نام خانوادگی خواهان/وکیل
امضاء و تاریخ

نکات کاربردی برای تکمیل نمونه دادخواست:

• دقت در مشخصات: حتماً تمامی مشخصات خواهان و خوانده را با دقت کامل و بر اساس مدارک شناسایی تکمیل کنید. هرگونه اشتباه می تواند به تأخیر در روند رسیدگی منجر شود.
• مبلغ و تاریخ: مبلغ چک را هم به عدد و هم به حروف بنویسید و تاریخ سررسید و تاریخ صدور را به درستی درج کنید.
• تامین خواسته: درخواست تامین خواسته، ابزاری قدرتمند برای حفظ حقوق شماست. در صورت تمایل به استفاده از آن، حتماً مبلغ خسارت احتمالی را واریز و رسید آن را ضمیمه دادخواست کنید.
• پیوست ها: از تمامی مدارک لازم، کپی برابر اصل تهیه کرده و به دادخواست پیوست نمایید.
• مشاوره حقوقی: توصیه می شود قبل از تنظیم و ثبت نهایی دادخواست، با یک وکیل متخصص در امور چک و اسناد تجاری مشورت کنید تا از صحت و کامل بودن تمامی جزئیات اطمینان حاصل شود.

توصیه های پیشگیرانه: چگونه از درگیری با چک های صیادی ثبت نشده جلوگیری کنیم؟

بهترین راهکار برای مواجهه با مشکلات چک های صیادی ثبت نشده، پیشگیری از آن است. با رعایت چند نکته ساده اما حیاتی، می توان به طور کامل از این دردسرها دوری کرد و معاملات مالی را با آرامش و اطمینان بیشتری انجام داد.

الزامی ترین گام: استعلام و تایید ثبت چک در لحظه دریافت

مهم ترین توصیه ای که یک فرد می تواند در زمان دریافت چک صیادی انجام دهد، این است که در همان لحظه دریافت، از ثبت صحیح اطلاعات چک در سامانه صیاد اطمینان حاصل کند و تایید دریافت چک را در سامانه صیاد انجام دهد.

روش های مختلف استعلام:

بانک مرکزی روش های متعددی را برای استعلام و تایید چک های صیادی در دسترس عموم قرار داده است:

1. اینترنت بانک و موبایل بانک: اکثر بانک ها قابلیت استعلام و تایید چک صیادی را از طریق اینترنت بانک و اپلیکیشن های موبایل بانک خود فراهم کرده اند.
2. برنامک های موبایلی حوزه پرداخت: برنامک های پرداخت معتبر (مانند آپ، هفت هشتاد، ایوا و …) نیز این امکان را به کاربران می دهند.
3. سامانه پیامکی ۴۰۴۰۷۰۱۷۰۱: با ارسال شناسه ۱۶ رقمی چک به این سامانه پیامکی، می توان از وضعیت ثبت چک مطلع شد.
4. خودپردازها و کیوسک های بانکی: برخی خودپردازها و کیوسک های بانکی نیز قابلیت استعلام و تایید چک صیادی را دارند.
5. شعب بانک ها: در صورت عدم دسترسی به روش های الکترونیکی، می توان با مراجعه حضوری به شعب بانک ها، استعلام و تایید را انجام داد.

اهمیت تایید دریافت چک: صرف استعلام کافی نیست. پس از اطمینان از ثبت صحیح چک، دارنده باید حتماً اقدام به تایید دریافت چک در سامانه صیاد کند. این مرحله، مالکیت چک را به صورت رسمی به دارنده منتقل کرده و او را در آینده از هرگونه مشکل احتمالی مصون می دارد.

هرگز چک صیادی ثبت نشده را نپذیرید!

بهترین راهکار برای دوری از تمامی مشکلات و پیچیدگی های حقوقی ذکر شده، این است که به هیچ عنوان چک صیادی را که در سامانه صیاد ثبت نشده است، نپذیرید. اصرار بر دریافت چک ثبت شده، ساده ترین و مؤثرترین راه برای حفظ حقوق مالی شماست.

مشورت با وکیل متخصص قبل از انجام معاملات و مبادلات مالی کلان

در معاملات بزرگ و حساس، به خصوص آنهایی که با چک سروکار دارند، مشاوره با یک وکیل متخصص می تواند بسیار راهگشا باشد. وکیل می تواند تمامی جوانب حقوقی را بررسی کرده و توصیه های لازم را برای جلوگیری از بروز مشکلات احتمالی ارائه دهد.

استفاده از قراردادهای مکتوب و دقیق

همواره سعی کنید معاملات خود را با قراردادهای مکتوب و دقیق همراه کنید. در متن قرارداد، به صراحت به شرایط صدور چک، ثبت آن در سامانه صیاد و پیامدهای عدم رعایت این موارد اشاره کنید. این قراردادها می توانند در صورت بروز اختلاف، به عنوان مستندات قوی در دادگاه مورد استفاده قرار گیرند.

نتیجه گیری: آگاهی حقوقی، کلید حل مشکلات چک صیادی

سفری که برای مطالبه وجه چک ثبت نشده آغاز می شود، می تواند پر از پیچیدگی های حقوقی و اداری باشد. در این مسیر، آگاهی و دانش حقوقی، به معنای واقعی کلمه، کلید اصلی برای حل مشکلات و حفظ حقوق مالی است. همان طور که مرور شد، یک چک صیادی ثبت نشده، به دلیل عدم رعایت الزامات قانونی جدید، بسیاری از مزایای یک سند تجاری را از دست می دهد و فرد دارنده را در موضعی شکننده تر قرار می دهد. از عدم امکان دریافت وجه از بانک و محرومیت از طرح شکایت کیفری و اقدام از طریق اجرای ثبت گرفته تا پیچیدگی های مربوط به مسئولیت ظهرنویسان و ضامنین، همگی چالش هایی هستند که فرد با آن ها روبرو می شود.

با این حال، راه حل هایی نیز برای این وضعیت وجود دارد. دریافت «اعلامیه عدم ثبت چک در سامانه صیاد» و سپس پیگیری دعوای حقوقی از طریق تنظیم و ثبت دادخواست، مسیر قانونی برای مطالبه وجه را هموار می کند. اما بهترین توصیه همواره پیشگیری است؛ استعلام دقیق و تایید دریافت چک در سامانه صیاد در لحظه دریافت، می تواند فرد را از تمامی این مشکلات نجات دهد. در نهایت، باید به یاد داشت که در هر مرحله از این فرآیند، مشورت با متخصصین حقوقی، می تواند با ارائه راهنمایی های دقیق و کاربردی، مسیر را برای فرد روشن تر و وصول مطالبات را تضمین کند. آگاهی، اقدام به موقع و استفاده از کمک حقوقی، ضامن حفظ آرامش خاطر و حقوق مالی شما در دنیای پیچیده معاملات چک است.

منابع و مستندات قانونی:

• قانون صدور چک با آخرین اصلاحات (ماده ۲۱ مکرر و ۲۳).
• قانون تجارت (ماده ۳۱۰ به بعد).
• نظریه مشورتی شماره ۷/۱۴۰۰/۱۴۷۸ مورخ ۱۴۰۱/۰۳/۲۵ اداره کل حقوقی قوه قضاییه.
• بخشنامه شماره ۱۱۷۵۳۳ مورخ ۱۴۰۱.۵.۱۱ بانک مرکزی.
• رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور (۲۶/۸/۱۴۰۱) در خصوص مسئولیت ظهرنویسان.
• ماده ۱۰۸ و بند (د) قانون آیین دادرسی مدنی.