منابع صندوق توسعه ته کشید؟

مهدی غضنفری، رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی اظهار کرده که دانش حکمرانی ما برای اداره صندوق در بین مقامات نقص داشته و از این بابت صندوق آسیب‌هایی دیده است، به طور معمول کشور‌های نفت‌خیز از منابع نفتی و سایر کشور‌ها نیز از دیگر منابع خود توانسته‌اند صندوق ثروت ملی تاسیس کنند که برخی کشور‌ها این منابع را در بودجه جاری، برخی در بخش توسعه و برخی نیز برای نسل‌های آتی حفظ می‌کنند؛ صندوق توسعه ملی در کشورما طبق اساسنامه، با کارکرد توسعه‌ای و صیانتی تعریف شده، ولی درعمل کمتر این چنین بوده و بیشتر در جهت تثبیت بودجه استفاده شده است.

علت اصلی شکست حساب ذخیره ارزی
غضنفری پیش نیاز هوشمندسازی اقتصاد را هوشمند کردن مفاهیم دانسته و گفته مفهوم اقتصادی که بر اساس آن حساب ذخیره ارزی تاسیس شد به درستی تببین نشد و هم اکنون نیز صندوق توسعه ملی با چنین چالشی مواجه است و نکته جالب این است که بیشترین نقش نیز بر عهدۀ حکمرانان و حسابرسانی است که با کامپیوتر‌های هوشمند ممکن است به اعمال مفاهیم نادرست با سرعت بیشتری دامن بزنند.

به گفته رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی، مشکل اساسی در طولانی شدن دوره ساخت و استمهال در پروژه‌هایی که از صندوق وام دریافت کرده اند، چالش مفهومی بین تولید و توسعه است به طوریکه برخی تولید را مقدس دانسته و در مقابل از بازپرداخت وام خودداری می‌کنند در حالیکه ما به دنبال توسعه هستیم و مفهوم این دو متفاوت است و منابع صندوق در بخش تولید نباید رسوب پیدا کند چرا که به این شکل منجر به توسعه نمی‌شود و کاملا ضد تولید است، یعنی توسعه از تکرار منابع در تولید شروع می‌شود نه از رسوب منابع در یک یا چند طرح تولیدی.

باید به بازار انرژی رسمیت بخشید
براساس اظهارات غضنفری، برخی پروژه‌های نفت و گاز با وجود رسیدن به مرحله بهره‌برداری هم اکنون برای بازپرداخت منابع صندوق استنکاف داشته و برخی نیروگاه‌ها نیز به علت وجود مشکلات از درک درست مفاهیم اقتصادی از جمله عدم ساماندهی بازار انرژی به بن بست خورده اند.

رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی اظهار کرده که وقتی نیروگاهی، انرژی را به قیمت پایین می‌فروشد نمی‌تواند منابع را برگرداند؛ بنابراین مسیر توسعه نیروگاه‌ها کند یا متوقف می‌شود؛ در اینجا نیز دو مفهوم تولید و توسعه به جای هم بکار رفته است.

به گفته غضنفری، مسیری که صندوق طی می‌کند باید هوشمند باشد، در ابتدا باید استراتژی‌ها هوشمند باشد و سپس تاکتیک‌ها وابزارها؛ مقایسه صندوق با صندوق‌های ثروت ملی جهان برای ما بسیار هشداردهنده بود در حالی که متوسط نرخ بازده آن‌ها حدود ۶ درصد بوده، متوسط نرخ بازگشت سرمایه برای صندوق توسعه ملی صفر بوده است که نشان می‌دهد بعد از ۱۰ سال در عمل صندوق کوچک شده است و اگر مسیر استهلاک منابع ادامه یابد، صندوق به طور کامل از بین می‌رود و به جای صندوق هزار میلیاردی برای نسل‌های آینده در عمل چیز زیادی باقی نمی‌ماند.

براساس اظهارات رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی، بیش از ۱۰۰ صندوق ثروت ملی در جهان فعالیت می‌کنند که بر اساس مقایسه تطیبقی تفاوت‌های چشمگیری بین حکمرانی صندوق توسعه ملی و برخی از صندوق‌های ثروت ملی دیده می‌شود و آن‌ها رفتار هوشمندتری نسبت به ما دارند که به راحتی می‌توان از آن‌ها الگو برداری کرد؛ ظاهراً تنها صندوقی که در دنیا تسهیلات می‌دهد، صندوق توسعه ملی ایران است و یکی از صندوق‌هایی که در حوزه نفت در کشور‌های نفتی حضور ندارد نیز صندوق توسعه ملی است در حالی که بسیاری صندوق‌ها در سایر کشور‌های نفتی در حوزه نفت و توسعه میادین نفتی حضور دارند.

غضنفری به افزایش سرمایه صندوق دبی به بیش از یک هزار میلیارد دلار و سرعت بالای رشد صندوق نروژ و چین اشاره کرده و گفته که صندوق ایران یک صندوق ۱۵۰ میلیارد دلاری است که حدود ۱۰۰ میلیارد آن توسط دولت‌های گذشته برداشت شده و حدود ۴۰ میلیارد نیز تسهیلات پرداخت کرده است.

هیچ دلیلی بر محرمانه بودن منابع صندوق وجود ندارد
رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی تاکید کرده که منابع وجوه صندوق باید نزد عموم مردم علنی باشد، رویکرد کلی نسبت به برداشت از صندوق ثروت ملی و هزینه‌کرد دولت از آن، باید نزد مردم مشخص باشد؛ هیچ دلیلی بر محرمانه بودن منابع صندوق وجود نداشته و مردم ذینفعان اصلی صندوق هستند و با اطلاع رسانی از سوی ما می‌توانند بهتر بدانند صندوق توسعه ملی در چه موقعیتی قرار دارد و چگونه اداره می‌شود.

به گفته غضنفری، طبق اصل ۱۲ اصول سانتیاگو، صورت‌های مالی باید به صورت سالانه و مستمر مطابق با استاندارد‌های پذیرفته شده ملی و بین‌المللی باشد که صندوق از این ناحیه آسیب زیادی دیده و طی چندین جلسه با سازمان حسابرسی نیز نتیجه‌ای حاصل نشده است در حالی که بعضاً منابع ارزی صندوق کم شود، ولی نظام حسابرسی ما، برای صندوق سود ریالی نشان می‌دهد؛ چنین رویکردی اوج ناهوشمندی حسابرسی است.

رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی اظهار کرده که طبق اصل ۱۸ اصول سانتیاگو نیز سیاست سرمایه‌گذاری صندوق IPC باید واضح و مطابق با اهداف تعریف شده، میزان تحمل ریسک و استراتژی‌های سرمایه گذاری آن توسط مالک یا گردانندگان صندوق باشد؛ پس در حوزه حکمرانی صندوق‌ها یک منشور حکمرانی وجود دارد و بهتر است برای کسب هوشمندی لازم و مشخص به آن توجه کنیم.

باید صندوق توسعه ملی را به صندوق ثروت ملی تبدیل کنیم
به گفته غضنفری، باید صندوق توسعه ملی را به صندوق ثروت ملی تبدیل کنیم، امیدوارم این مفهوم برای کسانی که برنامه هفتم توسعه را تدوین می‌کنند به درستی تببین شود که طبق اساسنامه ممکن است به همه اهداف نرسیم یعنی هوشمندی لازم شکل نگیرد؛ بنابراین مجبوریم برای تبدیل صندوق توسعه ملی به صندوق ثروت ملی، برخی اصلاحات قانونی را انجام دهیم.

رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی تاکید کرده که هم اکنون سه مفهوم اصلی در کشور دچار اختلاط معانی شده و موجب ناهوشمندی در حکمرانی صندوق شده است که اولین آن‌ها تفاوت میان مفهوم سرمایه و ثروت است است؛ در چهل سال گذشته سرمایه با ثروت اشتباه گرفته شده و از نفت به عنوان ثروت یاد شده و همه آن صرف بودجه شده و مازاد آن به صندوق رفته و دولت‌ها هر زمان که نیاز داشته‌اند از آن برداشت کرده‌اند در حالی که نفت سرمایه است نه ثروت و هیچ کسی از سرمایه برای مخارج خود استفاده نمی‌کند؛ بلکه از سود سرمایه‌گذاری آن استفاده می‌کند و چنانچه این قاعده مهم طی ۱۰ سال گذشته در صندوق اجرا می‌شد؛ هم اکنون یک صندوق یک هزار میلیارد دلاری داشتیم نه یک صندوق ۱۵۰ میلیارد دلاری.

غضنفری اظهار کرده که صندوق توسعه ملی آمادگی دارد در صورت واریز کل درآمد‌های نفت و گاز به این بخش، فقط از طریق سرمایه گذاری، عددی برابر با متوسط ۱۰ سال گذشته بودجه کشور را تامین کند؛ پس لازم نیست منابع نفتی مستقیم وارد بودجه شود و این اولین مفهومی است که باید در حکمرانی هوشمند اجرا شود.

صندوق هر سال بابت ضرر خود مالیات می‌دهد
به گفته رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی، صندوق توسعه ملی با سازمان حسابرسی بر سر مالیات منابع ریالی صندوق مشکل دارد و صندوق توسعه ملی، طبق قانون مجلس مبنی بر تبدیل ۲ تا ۱۰ درصد از منابع صندوق به ریال، حدود ۹ میلیارد دلار منابع صندوق را به ریال تبدیل کرده است که هم اکنون در صورت تبدیل این مبلغ به دلار با کاهش ارزش ۸ میلیارد دلاری منابع صندوق روبرو می‌شویم؛ ولی چگونه است که سیستم حسابرسی هر سال صندوق را سودده نشان می‌دهد؟ ریالی که پرداخت شده ۲۴ درصد سود نشان می‌دهد و باید مالیات آن پرداخت شود یعنی صندوق هر سال بابت ضرر خود مالیات نیز پرداخت می‌کند چرا که با واحد ریال سود نشان می‌دهد، ولی با واحد ارز ضرر است و با این طرز فکر، صندوق هر سال در حال کوچک‌تر شدن است.

غضنفری اظهار کرده که ما صندوق ارزی هستیم و سازمان حسابرسی باید سود و زیان ما را باید براساس واحد ارزی تعیین کند، این سیسیتم حسابرسی به هیج وجه هوشمند نبوده و با این نظام حسابرسی به بن‌بست می‌خوریم؛ بنابراین در ابتدا باید مفاهیم هوشمند شود بعد مکانیزه و دیجیتال شود، چرا که با مفاهیم ناهوشمند فقط سرعت شکست را بالاتر می‌بریم.

صندوق باید هر سال بزرگتر شود
براساس اظهارات رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی، هوشمندسازی از طریق داده‌ها حاصل می‌شود و ما در حکمرانی اقتصادی به شدت نیازمند بازتعریف مفاهیم اقتصادی قبل از هوشمند سازی ابزار‌ها هستیم، هم اکنون با فریب نام مقدس تولید، از صندوق تسهیلات می‌گیرند و پس نمی‌دهند که این ضد توسعه است و باید از آن جلوگیری شود.

طبق گزارش صداوسیما، غضنفری گفته که صندوق باید هر سال بزرگتر شود، اگر صندوق کوچک شود ما هیچ چیز برای نسل بعد نگذاشته‌ایم و کسانی که هیچ چیز برای نسل بعد نگذاشته‌اند نباید ادعا کنند هوشمند هستند این در حالی است که برخی نمایندگان اصرار بر دریافت منابع صندوق بدون در نظر گرفتن مطالعات امکان‌سنجی مالی آن هستند؛ بدون شک ۵ سال بعد در زمان بازپراخت و وقتی پروژه مزبور در بازپرداخت اقساط ناتوان و درمانده می‌شود، هیچ یک از این نمایندگان محترم به صندوق تشریف نمی‌آورند و بگویند صندوق چگونه منابعی را که با اصرار آن‌ها داده است پس بگیرد که این هم یک نوع ناهوشمندی است.

منبع: اکوایران