رسیدگی به جرم آن زمانی است که وقوع یک جرمی به اداره پلیس گزارش می شود. دادسرا وظیفه رسیدگی به جرم را دارد، در این زمینه انجام دادن تحقیقات مقدماتی و بررسی جرم و کشف آن و شناسایی مجرم از وظایف بازپرس و دادیار است. این افراد جزئیات وقوع یک جرم را بصورت دقیق بررسی می کنند و تا هنگام مشخص نشدن چگونگی تحقق یافتن جرم و مجرم، پرونده در دادسرا باقی می ماند. اگر دادستان یا بازپرس تشخیص دهند که مجرم همان متهم است، کیفرخواستی تنظیم و صادر می کنند.اما کیفر خواست چیست؟ و محتویات آن شامل چه چیز هایی می شود؟ برای فهمیدن پاسخ این سوالات باید مقاله پیش رو را که با کمک حامد امیری وکیل کیفری اصفهان تنظیم شده است مطالعه بفرمایید.
کیفرخواست چیست ؟
وکیل امور کیفری اظهار می دارد: در زمانی که یک جرمی کشف شد، پس از انجام تحقیقات و بررسی کامل جزییات، بعد از آن که بازپرس تمام اعترافات متهم را شنید در خصوص پرونده اظهار نظر نهایی می کند که تعیین کننده سرنوشت وقوع یک جرم است . نظرات بازپرس امکان دارد که یکی از این دو حالت باشد:
الف) یا عمل و رفتار متهم جرمی را شامل نمی شده و در واقع جرمی واقع نشده است. در نتیجه با صدور قرار موقوفی تعقیب، رسیدگی پایان می یابد.
ب) یا به تشخیص بازپرس عمل متهم جرم محسوب شده و قرار مجرمیت و برای دادستان نیز قرار جلب دادرس صادر می کند. البته دادستان لازم است در مدت ۵ روز درباره قرار جلب دادرس نظر خود را بدهد. اگر دادستان نیز موافق انجام عمل مجرمانه از سوی متهم باشد، اقدام به تنظیم و صدور کیفرخواست می کند و پرونده را به دادگاه صالح در رسیدگی میفرستد.
در نتیجه؛ کیفرخواست به ادعایی گفته می شود که از جانب دادستان مطرح می شود و در خصوص مجرم بودن متهم است. دادستان با صدور کیفرخواست از دادگاه رسیدگی به آن جرم و صدور حکم مقتضی را مطالبه می کند. به عبارت دیگر زمانی که کیفرخواست از جانب دادستان صادر می شود به معنای این است که دادسرا در این زمینه تحقیق کرده و نتیجه تحقیقات اش مجرم بودن متهم است و درخواست مجازات از دادگاه برای او دارد.
چه محتویاتی در کیفرخواست قید می شود؟
بر اساس بند م ماده ۲ قانون اصلاح قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب لازم است مواردی که لازم است در کیفرخواست قید شود به شرح زیر است:
- نام و نام خانوادگی، نام پدر، سن، شغل، محل اقامت، با سواد یا بی سواد بودن، مجرد یا متأهل بودن متهم
- درج کردن نوع قرار تأمین با ذکر این که متهم بازداشت است یا آزاد
- درج نوع اتهام
- قید دلایل اتهام
- قید موارد قانونی مورد استناد
- اگر متهم سابقه محکومیت کیفری داشت، ذکر آن
- ذکر تاریخ و محل وقوع جرم
صادر کردن کیفرخواست چه چیزهایی را بیان می کند؟
با صدور کیفرخواست در می یابیم که رفتار مرتکب، جرم به حساب آمده و کشف شده است.
همچنین کسی که جرم را انجام داده یا به عبارتی شخص مرتکب، شناسایی شده است.
صدور کیفرخواست حاکی از این است که بر علیه متهم دلایلی جمع آوری شده است.
پیش از صدور کیفرخواست موضوع جرم و تمامی دلایل آن به متهم تفهیم می شود.
با صادر شدن کیفرخواست متوجه می شویم که به صورت قانونی متهم مورد بازجویی قرار گرفته است.
صدور کیفرخواست نشان دهنده این است که بازپرس دلایلی که وجود دارد را جهت تعقیب کیفری متهم کافی دانسته است.
صدور کیفرخواست نشان دهنده موارد دیگری نیز هست، از قبیل:
گرفتن آخرین دفاعیات از متهم.
اعلام پایان یافتن تحقیقات مقدماتی.
صدور قرار جلب دادرسی.
موافقت دادستان با صدور این قرار.
صدور کیفرخواست نشان می دهد که جرم مد نظر از جرائم تعزیری درجه‌ی ۷ و ۸ نبوده است.
جرم مورد بحث از جرائمی که منافی عفت است نبوده.
مرتکب جرم بیشتر از پانزده سال، سن دارد.
به گفته بهترین وکیل کیفری اصفهان با در نظر گرفتن و رعایت موارد بالا دادستان می تواند از دادگاه تقاضای کند که در خصوص جرم ارتکابی از جانب متهم، مجازات مقتضی صادر کند.
انواع کیفرخواست
بر طبق قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ دو نوع کیفرخواست وجود دارد: کیفرخواست کتبی و کیفرخواست شفاهی
در خصوص کیفرخواست کتبی و محتویات آن ماده‌ی ۲۷۹ قانون آیین دادرسی کیفری حکم کرده است: «در کیفرخواست موارد زیر قید می شود:
الف – مشخصات متهم، شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شهرت، سن، شغل، شماره ملی، شماره شناسنامه، تابعیت، مذهب، محل اقامت و وضعیت تأهل او
ب – آزاد، تحت قرار تأمین یا نظارت قضایی بودن متهم و نوع آن و یا بازداشت بودن وی با قید علت و تاریخ شروع بازداشت
پ – نوع اتهام، تاریخ و محلّ وقوع جرم اعم از بخش، دهستان، روستا، شهر، ناحیه، منطقه، خیابان و کوچه
ت – ادله‌ی انتساب اتهام
ث – مستند قانونی اتهام
ج – سابقه‌ی محکومیت مؤثر کیفری متهم
چ – خلاصه‌ی پرونده شخصیت یا وضعیت روانی متهم
تبصره – هرگاه در صدور کیفرخواست، سهو قلم یا اشتباه بین صورت گیرد، تا پیش از ارسال به دادگاه، دادستان آن را اصلاح و پس از ارسال کیفرخواست به دادگاه، موارد اصلاحی آن را به دادگاه اعلام می‌کند.»
اما در خصوص کیفرخواست شفاهی وکیل تاپ می گوید ماده‌ی ۳۳۵ قانون آیین دادرسی کیفری عنوان «ادعای شفاهی دادستان در دادگاه» را به جای کیفرخواست شفاهی بکار برده است. البته در ماده‌ی ۸۶ این قانون نیز درباره این نوع از کیفرخواست آمده: «در غیر جرائم موضوع ماده‌ی (۳۰۲) این قانون، چنانچه متهم و شاکی حاضر باشند یا متهم حاضر و شاکی وجود نداشته یا گذشت کرده باشد و تحقیقات مقدماتی هم کامل باشد، دادستان می‌تواند رأساً یا به درخواست بازپرس، با اعزام متهم به دادگاه و در صورت حضور شاکی به همراه او، دعوای کیفری را بلافاصله بدون صدور کیفرخواست به صورت شفاهی مطرح کند.
در این مورد، دادگاه بدون تأخیر تشکیل جلسه می‌دهد و به متهم تفهیم می‌کند که حق دارد برای تعیین وکیل و تدارک دفاع مهلت بخواهد که در صورت درخواست متهم، حداقل سه روز به او مهلت داده می‌شود.
تفهیم این موضوع و پاسخ متهم باید در صورت مجلس دادگاه قید شود. هرگاه متهم از این حق استفاده نکند، دادگاه در همان جلسه، رسیدگی و رأی صادر می‌کند و اگر ضمن رسیدگی انجام تحقیقاتی را لازم بداند، آنها را انجام و یا دستور تکمیل تحقیقات را به دادستان یا ضابطان دادگستری می‌دهد. اخذ تأمین متناسب از متهم با دادگاه است.
شاکی در صورت مطالبه ضرر و زیان می‌تواند حداکثر ظرف پنج روز دادخواست خود را تقدیم کند و دادگاه می‌تواند فارغ از امر کیفری به دعوای ضرر و زیان رسیدگی و رای مقتضی صادر نماید».
نکاتی درباره کیفرخواست شفاهی
- تنها در خصوص جرائمی که در صلاحیت دادگاه کیفری ۲ هستند کیفرخواست شفاهی امکان پذیر است.
- مقام قضایی که می تواند کیفرخواست شفاهی مطرح کند دادستان است و یا شخصاً این کار را انجام می دهد یا به درخواست بازپرس.
- هنگام مطرح کردن کیفرخواست شفاهی باید شاکی و متهم حضور داشته باشند و اگر شکی وجود نداشت با حضور متهم مطرح خواهد شد.
- در زمان طرح کیفرخواست شفاهی لازم است که تحقیقات مقدماتی کاملا انجام شده باشد.
- تشکیل جلسه ی دادگاه پس از طرح دعوی، بی تاخیر است.
- به منظور برخورداری از ارکان دادرسی عادلانه همچون حق داشتن وکیل و مهلت سه روزه برای آماده کردن دفاع، باید در صورت مجلس دادگاه قید شود.
- در صورتی که متهم درخواست وکیل و مهلت برای دفاع نداشته باشد، به شکل فوری به این امر رسیدگی شده و رأی صادر می شود.
- شاکی حداکثر ۵ روز مهلت دارد برای دادن دادخواست ضرر و زیان، تا دادگاه آن را بررسی کرده و رای صادر کند.
مراجع رسیدگی کننده به کیفرخواست
مطابق با بند ج ماده ۱۴ قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب، تنها دادگاه های جزایی و انقلاب به جرایمی که در کیفرخواست درج شده رسیدگی می کنند. مگر آن که یک جرمی به صورت مستقیم در دادگاه و بدون کیفرخواست مطرح شود.
این جرایم در تبصره ۳ ماده ۳ قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب آمده است که عبارت اند از:
- جرایمی که شامل حد زنا یا لواط است.
- جرایمی که مجازات آنها سه ماه حبس و یا جزای نقدی تا یک میلیون ریال است.
- جرائم اطفال که به طور مستقیم در دادگاه های مربوطه مطرح خواهد شد.
مسترد کردن کیفرخواست و اصلاح آن
سوالی که وجود دارد این است که دادستان می تواند کیفرخواست صادر شده را پس بگیرد و یا اصلاح کند؟
وکیل امور کیفری اصفهان در پاسخ می گوید در ماده‌ی ۲۸۳ قانون آیین دادرسی کیفری آمده است: «پس از صدور کیفرخواست و قبل از ارسال به دادگاه، هرگاه شاکی در جرائم قابل گذشت، رضایت قطعی خود را به دادستان اعلام کند، در صورت وجود پرونده در دادسرا، دادستان از کیفرخواست عدول می‌کند. در این صورت، قرار موقوفی تعقیب توسط بازپرس صادر می‌شود. در جرایم غیر قابل گذشت، هرگاه شاکی رضایت قطعی خود را اعلام کند، دادستان در صورت فراهم بودن شرایط صدور قرار تعلیق تعقیب، می تواند از کیفرخواست عدول و تعقیب را معلق کند و در صورتی که در نتیجه رضایت شاکی نوع مجازات تغییر کند، دادستان از کیفرخواست قبلی عدول و بر این اساس کیفرخواست جدید صادر می‌کند».
با این وجود باید به این نکته دقت کرد که دادستان این امکان را ندارد که بعد از ارسال پرونده به دادگاه، از اصل اتهام و یا ادله‌ی آن بازگردد و بخواهد کیفرخواست را استرداد یا اصلاح کند، ولی ممکن است که دلایل جدیدی که به نفع یا علیه متهم کشف شده است را به دادگاه اعلام کند.