اقتصاد و دولت چهاردهم/۶۷
یک استاد دانشگاه با بیان اینکه در صنعت خودرو کشور هیچوقت خودروساز را به عرصه رقابت فناورانه وارد نکردیم، گفت: وقتی به لحاظ سیاست مهندسی خودروساز را در فضایی قرار دهید که هر تولیدی را به راحتی بفروشد و هیچ نهادی او را بازخواست نمی‌کند، ماحصلش همین وضعیت امروز است؛ از این رو دولت چهاردهم باید سیاست مهندسی صنایع خودروسازی را با تکنولوژی روز ،فناورانه کند.
بابک صدرایی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه اقتصاد خبرگزاری علم و فناوری آنا، با بیان اینکه عقب‌ماندگی صنعت خودرو از دنیای تکنولوژی و فناوری های روز دنیا در ایران دلایل متعددی دارد، گفت: صنعت خودرو بازتابی از برنامه کلان اقتصادی و صنعتی کشور ماست که موفق نبوده است. همان‌طور که در مثل می‌گویند مشت نمونه خروار است، ناهمگونی صنعت خودرو ناهمواری و بی‌برنامگی صنعتی ما را در حوزه‌های مختلف اقتصاد و صنعت نشان می‌دهد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه نمی‌شود گفت تنها می‌خواهیم در صنعت خودروسازی یا چند صنعت پیشرفت کنیم، افزود: قطعا هیچ کشوری در همه صنایع پیشرو نیست، اما یک برنامه‌ریز کلان در این کشور‌ها وجود دارد. بدین ترتیب صنعتی که در آن مزیت، توان و استعداد دارند را شناسایی می‌کنند. معمولا همه کشور‌هایی که می‌خواهند به سمت صنعتی شدن حرکت کنند، یا در سطح خودرو یا در سطح قطعه‌سازی به عنوان یکی از صنایع پیشرو که موتور محرک است، وارد می‌شوند و سرمایه‌گذاری می‌کنند.
این کارشناس حوزه خودرو در پاسخ به اینکه دولت چهاردهم با چه موانع و مشکلاتی در صنعت خودرو مواجه است، توضیح داد: بازار انحصاری، رانت، فساد، مافیا، نبود مدیریت درست، سیاست‌های کلانی که بین ما و دنیا فاصله ایجاد کرده است، تحریم‌های بین‌المللی، عدم تعامل با شرکت‌های بزرگ خودروسازی، عدم نهادینه شدن فرهنگ صنعتی، ریشه‌های عقب‌ماندگی صنعت خودرو است. دولت چهاردهم وامدار همین زخم کهنه است که از هر دولت به دولت بعدی در صنعت خودرو انتقال پیدا کرده است. نمی‌شود از یک دولت در هشت سال انتظار داشت این بیماری کهنه که در همه جای بدن عفونت کرده را درمان کند. البته شاید بتواند اوضاع را کمی آرام‌تر کند.
برای رشد صنعت خودرو، باید یک استراتژی کلان اقتصادی تعریف شود
رشد صنعت خودرو باید یک استراتژی کلان اقتصادی در کشور تعریف شود. صدرایی با بیان اینکه در قدم اول اقدامات در جهت رشد صنعت خودرو باید یک استراتژی کلان اقتصادی در کشور تعریف شود، گفت: در این استراتژی کلان، باید برای محور صنعت و تجارت برنامه‌ریزی شود و در ذیل صنعت و تجارت، باید خودرو قرار گیرد. اینکه چگونه می‌خواهیم در بازار تجارت جهانی نفوذ پیدا کنیم، به اقتصاد آزاد جهانی وارد شویم؛ که اگر بتوانیم وارد شویم می‌توان گفت صنعت خودروی ما هم دارای یک شرایط نرمال می‌شود.
تحلیلگر صنعت خودرو ادامه داد: همچنین باید مشخص شود که در استراتژی کلان صنعتی و تجاری، خودرو در کجا قرار می‌گیرد. ما قطعا در ایجاد طراحی، ساخت و تولید پلتفرم‌های مشترک نیازمند همکاری با شرکت‌های بزرگ خودروسازی اعم از چین و غیرچینی هستیم. مشابه آنچه که قرار بود با رنو انجام دهیم و به‌دلیل مسائل سیاسی، چه مسائل سیاسی کلان جهانی و چه مسائل سیاسی داخلی و رانت و فسادی که وجود داشت، موفق نشدیم؛ اگرنه ما می‌توانستیم صاحب پلتفرم‌های به‌روز شده و وارد شبکه جهانی قطعه‌سازی شویم.
این کارشناس صنعت خودرو با بیان اینکه دولت چهاردهم ارتباطات جهانی را باید گسترش دهد، خاطرنشان کرد: دولت باید در زمینه خودرو‌های بنزینی، برقی، هیبریدی و غیرهیبریدی، سرمایه‌گذار کند؛ با مشارکت دانش جهانی، پلتفرم‌های داخلی طراحی کند؛ دانشگاه و افراد دارای استعداد در کنار توانمندی‌های جهانی قرار گیرند؛ تعامل بزرگی شکل بگیرد، قطعه‌سازان جان تازه‌ای بگیرند؛ وارد شبکه جهانی شوند و در عین حال دانش مهندسی خودروسازی در کشور بومی شود.
مسئله کیفیت باید سرلوحه خودروساز‌ها قرار گیرد
صدرایی در ادامه با بیان اینکه مسئله کیفیت باید سرلوحه خودروساز‌ها قرار گیرد، افزود: بازار رانتی و انحصار باید از بین برود و واردات و تنوع تولید و مونتاژ باید گسترش پیدا کند. همه این عوامل باید در کنار هم قرار گیرد تا ما شاهد این باشیم که مشتری ایرانی توان حق انتخاب خودرو را با تنوع و قیمت‌های مختلف و به‌طور رقابتی داشته باشد. در آن صورت شاهد خواهیم بود که سطح خودروی کشور پیشرفت می‌کند، می‌تواند محصول قابل قبولی تولید کند.
تحلیلگر صنعت خودرو با بیان اینکه یک محصول زمانی قابل قبول است که به بازار‌های صادراتی وارد شود و گواهی تایید بگیرد، گفت: تا زمانی‌که دولت تعیین‌کننده قیمت باشد، سامانه تشکیل دهد، قرعه‌کشی کند و در قیمت‌گذاری دخالت کند، صنعت خودروسازی ایران نه به سمت رقابتی شدن می‌رود، نه پیشرفت می‌کند و ما شاهد همین ماشین‌های۳۰ سال پیش هستیم که روز‌به‌روز با کیفیت نازل‌تری عرضه می‌شوند.
این کارشناس صنعت خودرو درباره علت ضعف فناورانه در صنعت خودرو در کشور بیان کرد: موضوع خودرو با مسائل دیگر متفاوت است. اگر در حوزه‌های مختلف پیشرو باشید، لزوما در حوزه خودرو پیشرو نخواهید بود و مثال‌های زیادی از کشور‌های دیگر دراین خصوص وجود دارد. اما در پاسخ به اینکه چرا صنعت خودرو ما از دنیا عقب مانده، باید گفت که ما نمی‌توانیم یک دیوار دور خودمان بکشیم، بگوییم سالی یک میلیون خودرو تولید می‌کنیم، خودمان هم فناوری‌اش را می‌آوریم. این موضوع رکودی ایجاد می‌کند و سکونی را سبب می‌شود که در نهایت فساد ایجاد می‌کند.
خودروساز‌ها هیچگاه بابت کیفیت و خدماتشان بازخواست نشدند
صدرایی ادامه داد: مسئله بزرگ این است که ما در صنعت خودرو هیچوقت خودروساز خود را به عرصه رقابت فناورانه وارد نکردیم. وقتی به لحاظ سیاست مهندسی، دانش و قیمت گذاری خودروساز را در فضایی قرار دهید که هرچه تولید کند بفروشد و هیچ نهادی به لحاظ مسائل کیفی یا خدماتی و اینکه محصولش از رده خارج است، او را بازخواست نمی‌کند، ماحصلش همین وضعیت امروز است؛ از این رو دولت چهاردهم باید سیاست مهندسی صنایع خودروسازی را با تکنولوژی روز ،فناورانه کند.
وی همچنین خاطرنشان کرد: ممکن است در حوزه‌های دیگر پیشرفت کرده باشیم، اما خودرو یک صنعت جامع و حساس است. خودرو ده‌ها هزار قطعه دارد، چند نهاد و ارگان مختلف دارد مانند واحد‌های لجستیک، خدمات فروش، بازاریابی، شبکه‌سازی، تولید تکنولوژی، معرفی و … که همه باید در کنار هم قرار بگیرند تا یک مجموعه خودروسازی شکل بگیرد. ما حداقل در ۳۰ سال گذشته از جهت اصلی سیستم خودروساز شدن منحرف شدیم و به‌خوبی نتوانستیم حرکت کنیم.
این کارشناس صنعت خودرو با بیان اینکه خودروسازی در کشور ما سلیقه‌ای است، افزود: امروز چین یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان خودرو‌ها با فناوری و کیفیت بالا است. اما زمانی که ما سمند را وارد بازار کردیم، خیلی از این شرکت‌های چینی که اکنون بازار را قرق کرده‌اند، توان تولید و طراحی محصول نداشند و حتی اصلا وجود نداشتند. اما امروز به جایی رسیدیم که سمند در این سال‌ها همین شکل باقی مانده و روز‌به‌روز از کیفیتش هم کاسته شده، ارتقایی پیدا نکرده، هیچ صادراتی هم نمی‌تواند داشته باشد، اما شرکت‌های چینی این کار را انجام می‌دهند.
صدارایی ادامه داد: دلیلش این است که هیچگاه در عرصه رقابت تمرین نکردیم. خودروساز ما هیچگاه احساس نکرد که اگر خودرویش را تغییر ندهد، کیفیتش را بالا نبرد و به روز نشود، آپشن‌هایش را زیاد نکند و مطابق با خواست و نیاز مشتری محصول نسازد، سهم بازارش را از دست می‌دهد. آنها همیشه یک حاشیه امن داشتند و برای اینکه سود کنند، در شرایطی که بازار برایشان وجود داشته و رقیبی هم نداشتند، لزومی به تغییر ندیدند.