راز نامگذاری مناره ییولی چیست؟ | کشف علت این نامگذاری

3 شهریور 04

خواندن این مطلب 12 دقیقه زمان میبرد

علت نامگذاری مناره ییولی به این نام چیست؟

مناره ییولی به دلیل شیارهای عمودی و برجسته ای که سراسر بدنه آن را پوشانده اند، به این نام خوانده می شود. واژه ترکی ییولی به معنای شیاردار یا کنگره دار است و این ویژگی معماری بی نظیر، این مناره را از دیگر بناهای تاریخی متمایز ساخته است.

شهر آنتالیا، نگین درخشان مدیترانه، تنها به سواحل فیروزه ای و هتل های لوکسش شهرت ندارد؛ بلکه در دل این شهر پرجنب وجوش، گنجینه های تاریخی بی شماری نهفته اند که هر یک داستانی کهن را روایت می کنند. در میان این آثار باستانی، سازه ای بلند و باشکوه چشم نواز است که با قامتی استوار، بر فراز بافت تاریخی کاله ایچی خودنمایی می کند: مناره ییولی. این مناره نه تنها نمادی از هویت تاریخی آنتالیا به شمار می رود، بلکه معماری خاصش، کنجکاوی هر بیننده ای را برای درک راز نامگذاری اش برمی انگیزد و او را به سفری در اعماق تاریخ سلجوقی دعوت می کند.

مناره ییولی: شناسنامه ای از شکوه سلجوقی

در قلب تپنده آنتالیای قدیم، جایی که تاریخ و مدرنیته به هم می رسند، مناره ییولی با ابهت خاص خود ایستاده است. این بنای سترگ، در میدان کاله ایچی و در خیابان جمهوریت، در دوره اوج قدرت سلجوقیان روم، یعنی در قرن سیزدهم میلادی، قد برافراشت. مناره ییولی که با ارتفاعی نزدیک به ۳۸ متر، سر به آسمان کشیده، از آجرهای قرمز و فیروزه ای و سنگ های مستحکم ساخته شده است. این مناره به مسجد جامع علاءالدین یا همان مسجد کنگره دار پیوسته است و در طول قرون، نه تنها به عنوان یک سازه مذهبی، بلکه به مثابه نمادی زنده از هویت و میراث تاریخی شهر آنتالیا عمل کرده است.

دیدار از این مناره، فرصتی برای لمس تاریخ معماری است. زمانی که چشمان بازدیدکننده به سوی اوج مناره حرکت می کند، می تواند پیچیدگی و ظرافت هنر معماران سلجوقی را درک کند. این بنا، تنها یک برج نیست؛ بلکه روایتی از گذشته ای درخشان است که با هر آجر و هر شیار خود، داستان فرمانروایان، هنرمندان و مردمان آن دوران را زمزمه می کند و حس تعلق به یک تمدن باستانی را به روح انسان می بخشد.

رمزگشایی از نام ییولی: داستان شیارها و کنگره ها

نام ییولی (Yivli) که شاید در ابتدا کمی عجیب به نظر برسد، در واقع کلید درک یکی از برجسته ترین ویژگی های معماری این مناره است. این واژه، ریشه ای ترکی دارد و به معنای شیاردار، کنگره دار یا راه راه است. این نامگذاری دقیقاً از شکل ظاهری و منحصر به فرد بدنه مناره سرچشمه می گیرد که با شیارهایی عمیق، زیبا و عمودی، از پایه تا نوک مناره امتداد یافته اند. تصور کنید که این شیارها، مانند چین های یک لباس مجلل، بدنه مناره را در آغوش گرفته و جلوه ای بصری پدید آورده اند که در میان بناهای هم عصر خود، کمتر نمونه ای مشابهش دیده می شود.

معماران چیره دست سلجوقی با هنرمندی تمام، این شیارها را نه تنها برای زیبایی، بلکه با در نظر گرفتن استحکام بنا طراحی کرده اند. این خطوط عمودی، با ایجاد سایه و روشن های دلنشین، در طول روز و با تغییر زاویه تابش خورشید، نقشی تازه بر بدنه مناره می اندازند و هر بار تصویری متفاوت از آن به نمایش می گذارند. این ویژگی ظاهری است که مناره ییولی را از دیگر سازه ها متمایز ساخته و نامی ابدی و کاملاً توصیفی به آن بخشیده است. همین شیارهای چشم نواز بودند که به آن مناره شیاردار یا مناره کنگره دار نیز می گویند، اما نام اصلی و تاریخی آن، همیشه ییولی باقی مانده و یادآور این شاهکار طراحی است.

نام ییولی در زبان ترکی به معنای شیاردار یا کنگره دار است و دقیقاً به شیارهای عمودی و برجسته ای اشاره دارد که جلوه ای خاص به بدنه این مناره باشکوه بخشیده اند.

در گذر تاریخ: از بنا تا نمادی جهانی

تاریخ مناره ییولی، قصه ای پرفراز و نشیب از قرن ها زندگی و ایستادگی است. این بنای تاریخی به دستور سلطان علاءالدین کیقباد اول، پادشاه مقتدر سلجوقیان روم، در سال های ۱۲۱۹ تا ۱۲۳۶ میلادی ساخته شد. جالب است بدانید که مسجد اصلی این مجموعه، بر روی بقایای یک کلیسای باستانی بیزانسی بنا گردیده، که خود نشان دهنده لایه های متعدد تاریخی آنتالیاست. مناره ییولی در طول دوره های مختلف تاریخی، از بیزانس گرفته تا سلجوقی و عثمانی، شاهد تغییرات بسیاری بوده و هر بار نقش متفاوتی ایفا کرده است.

مرمت ها و بازسازی های متعددی در طول قرون، به حفظ و پایداری این بنا کمک کرده اند. یکی از مهم ترین این بازسازی ها، به سال ۱۳۷۳ میلادی بازمی گردد که مسجد اصلی مورد مرمت قرار گرفت. همچنین در سال های ۱۹۵۳ و ۱۹۶۱، اداره میراث فرهنگی و امور موزه ها دست به بازسازی های عمده ای در این مجموعه زدند تا از تخریب و فرسایش بیشتر آن جلوگیری شود. این مناره که قرن ها صرفاً کاربری مذهبی داشت، در سال ۱۹۷۴ دستخوش تغییری مهم شد و به یک مرکز آموزشی و فرهنگی تبدیل گشت تا بیش از پیش پذیرای علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ باشد.

اهمیت مناره ییولی تنها به قدمت و معماری اش محدود نمی شود؛ این بنا در سال ۲۰۱۶ میلادی در فهرست پیشنهادی کشور ترکیه برای ثبت در میراث جهانی یونسکو قرار گرفت که خود مهر تأییدی بر ارزش های فرهنگی و تاریخی بی بدیل آن است. این مناره نه تنها یادآور دوران طلایی سلجوقیان است، بلکه با هر آجری که بر سینه دارد، داستانی از رنج ها و شکوه، جنگ ها و صلح ها، و تلاش انسان برای جاودانگی هنر را روایت می کند.

معماری چشم نواز: هنر سلجوقی در اوج خود

معماری مناره ییولی، شاهکاری از هنر و مهندسی سلجوقی است که با ظرافت و استحکام خاص خود، در طول قرن ها پابرجا مانده است. این بنا، تجلی گاه یک سبک منحصر به فرد است که در هر گوشه و کنارش، داستان هایی از ذوق و مهارت معماران و سازندگان آن دوره را بیان می کند.

پایه ها و بدنه مناره

پایه های مناره، مربعی شکل و از سنگ های محکم بنا شده اند که استحکامی مثال زدنی به کل سازه می بخشند. این پایه های قدرتمند، بدنه اصلی مناره را که به شکل استوانه ای هشت ضلعی است، تحمل می کنند. این بدنه با هنرمندی تمام با آجرهای قرمز و فیروزه ای تزئین شده و شیارهای عمیقی که به آن نام ییولی را بخشیده اند، بر روی آن قرار گرفته اند. تصور کنید که این آجرها با رنگ های گرم و سرد خود، در زیر نور خورشید مدیترانه، چگونه می درخشند و جلوه ای دلربا خلق می کنند. جزئیات کنده کاری ها و نقش برجسته هایی که بر روی سنگ ها و آجرها دیده می شوند، نمونه های بارزی از هنر دوران سلجوقی هستند و هر کدام به تنهایی یک اثر هنری محسوب می شوند.

صعود به بلندای تاریخ

برای کسانی که به دنبال تجربه ای متفاوت هستند، صعود به بالای مناره ییولی، لحظاتی فراموش نشدنی را رقم می زند. مسیر صعود، شامل ۹۰ پله است که گام به گام، بازدیدکننده را به سمت اوج هدایت می کند. هر پله ای که طی می شود، حس سفر در زمان را القا می کند؛ گویا در حال بالا رفتن از پله های تاریخ هستید. وقتی به بالای مناره می رسید، منظره ای بی نظیر و پانورامیک از شهر آنتالیا، دریای نیلگون مدیترانه و کوه های سر به فلک کشیده توروس، زیر پاهایتان گسترده می شود. این چشم انداز، پاداش یک صعود کوتاه است و شما را در سکوتی دلنشین، به تماشای زیبایی های بیکران طبیعت و شهر وامی دارد. نسیمی که از سوی دریا می وزد و رایحه تاریخ که در هوا جاری است، این تجربه را کامل تر می کند.

نقوش و تزئینات

نقوش و کنده کاری های دوره سلجوقی که بر روی سنگ ها و آجرها حک شده اند، گواهی بر ذوق هنری و چیره دستی معماران هستند. شیارهای مناره با خطوط فیروزه ای تزئین شده اند که کنتراست زیبایی با آجرهای قرمز ایجاد می کنند. این تزئینات، تنها برای زیبایی نیستند، بلکه هر یک حامل پیامی و نمادی از فرهنگ و باورهای آن دوران است. در داخل مسجد علاءالدین نیز، تزئینات داخلی با استفاده از سنگ مرمر و عناصر الهام گرفته از معماری روم و بیزانس، فضایی روحانی و باشکوه خلق کرده اند. این ترکیب از مصالح (آجر، سنگ سخت) و مهندسی دقیق، باعث شده است که این بنا در طول قرون متمادی، در برابر بلایای طبیعی و گذشت زمان مقاومت کند و همچنان به عنوان یک نماد استوار باقی بماند.

مجموعه کولیه (Külliye): گنجینه ای جامع در قلب آنتالیا

مناره ییولی تنها یکی از هفت نگین درخشان مجموعه ای باشکوه است که به آن کولیه (Külliye) گفته می شود. کولیه در معماری اسلامی-ترکی، به مجموعه ای جامع از بناهای مذهبی و اجتماعی اطلاق می شود که حول یک مسجد مرکزی ساخته شده اند و کاربری های متنوعی از جمله آموزشی، درمانی و اقامتی داشته اند. این مجموعه تاریخی در آنتالیا، نمایانگر کمال هنر و معماری سلجوقی است و هر بخش آن، داستانی از زندگی و فرهنگ قرن ها پیش را بازگو می کند.

کاوش در این مجموعه، مانند قدم زدن در صفحات یک کتاب تاریخ است که در هر برگ آن، معماری، فرهنگ و زندگی مردم آن دوران به تصویر کشیده شده است. در ادامه، به معرفی تفصیلی هر یک از این بناهای هفت گانه می پردازیم:

مسجد علاءالدین (مسجد ییولی)

این مسجد که گاهی با نام مسجد ییولی نیز شناخته می شود، قلب تپنده مجموعه کولیه است. طرح مستطیلی با شش گنبد باشکوه، آن را به یکی از برجسته ترین و مشهورترین مساجد آنتالیا تبدیل کرده است. در گذشته، این مکان حتی به عنوان موزه باستان شناسی نیز استفاده می شده، اما اکنون بار دیگر به عنوان یک عبادتگاه فعال برای مردم بومی آنتالیا مورد استفاده قرار می گیرد. گردشگران می توانند در ساعات غیرنماز از این فضای روحانی بازدید کنند؛ اما لازم است بانوان پوشش مناسب و حجاب اسلامی داشته باشند و همه بازدیدکنندگان به زمان های عبادت و فضای مقدس احترام بگذارند.

مدرسه غیاث الدین کیخسرو

یکی از زیباترین و پربازدیدترین بخش های مجموعه، مدرسه غیاث الدین کیخسرو است. این مدرسه با معماری خاص خود، که شامل چهار ایوان سرپوشیده با دسترسی به حیاط مرکزی است، در میان بناهای مجموعه خودنمایی می کند. اهمیت این مدرسه نه تنها به زیبایی معماری، بلکه به نقش تاریخی آن به عنوان یک مرکز آموزشی در دوران سلجوقی بازمی گردد. ورودی سنگی کنده کاری شده آن، نمونه ای عالی از هنر حجاری سلجوقی است و هر بیننده ای را به تحسین وامی دارد.

منزل درویش سلجوقی (مولویخانه)

در مجاورت مسجد، بنایی گنبدی شکل به نام مولویخانه یا منزل درویشان سلجوقی به چشم می خورد. این بنا با اتاق های متعدد خود، در گذشته محلی برای اقامت و عبادت درویشان و صوفیان بوده است. تصور کنید در گذشته، چگونه صدای ذکر و مناجات در این فضا طنین انداز می شده و آرامشی معنوی را به ساکنان می بخشیده است. مولویخانه فضایی است که روح معنویت و سادگی را در خود جای داده است.

حمام سلجوقی

در نزدیکی مولویخانه، یک حمام کوچک سلجوقی قرار دارد که در گذشته برای تأمین نیازهای بهداشتی ساکنان و درویشان مجموعه مورد استفاده قرار می گرفته است. این حمام، هرچند کوچک است، اما نشانه ای از جامعیت و خودکفایی مجموعه های کولیه در دوران خود می باشد و به ما یادآور می شود که در آن زمان، تمامی امکانات لازم برای زندگی روزمره در این مراکز فرهنگی فراهم بوده است.

مدرسه آتابی

مدرسه آتابی که در سال ۱۲۳۹ میلادی ساخته شده است، یکی دیگر از بناهای مهم مجموعه کولیه محسوب می شود. این مدرسه نیز در دوران خود، نقش مهمی در آموزش و پرورش و گسترش علوم اسلامی داشته است. بازدید از این مدرسه، فرصتی برای آشنایی با نظام آموزشی و معماری مدارس آن دوران را فراهم می آورد.

مقبره نگار خاتون و مهمت بی

در بخش دیگری از مجموعه، دو مقبره زیبا وجود دارد که متعلق به نگار خاتون و مهمت بی هستند. یکی از این مقبره ها هشت ضلعی و دیگری شش ضلعی است. این مقبره ها با تزئینات ظریف و خاص خود، به وضوح هنر آرامگاه سازی سلجوقی را به نمایش می گذارند و بازدیدکنندگان را با شخصیت های تاریخی مهمی که در این مکان آرام گرفته اند، آشنا می کنند. این بخش از مجموعه، حس احترام و تعمق در تاریخ را در بازدیدکننده زنده می کند.

مجموعه کولیه به طور کلی، نمادی از یک مرکز فرهنگی، آموزشی و مذهبی جامع در دوران سلجوقی است که نه تنها نیازهای عبادی، بلکه نیازهای علمی و اجتماعی جامعه را نیز برطرف می کرده است و امروز، همچنان نگین شهر قدیم آنتالیا به شمار می رود.

تجربه ای فراموش نشدنی: راهنمای بازدید از مناره ییولی

سفر به آنتالیا بدون بازدید از مناره ییولی و مجموعه کولیه، کامل نخواهد بود. این بخش، راهنمایی عملی برای داشتن یک تجربه به یاد ماندنی از این جاذبه تاریخی است.

دسترسی آسان به قلب تاریخ

مناره ییولی در موقعیتی بسیار عالی و قابل دسترس در بخش تاریخی کاله ایچی آنتالیا قرار دارد. آدرس دقیق آن، در نزدیکی میدان Kalekapısı و خیابان Cumhuriyet است. رسیدن به این منطقه با وسایل حمل و نقل عمومی بسیار آسان است. شما می توانید با استفاده از تراموا، اتوبوس یا تاکسی خود را به این منطقه برسانید و از قدم زدن در کوچه پس کوچه های سنگفرش شده کاله ایچی، که هر کدام داستانی از گذشته دارند، لذت ببرید.

ساعات بازدید و نکات مهم

بازدید از محوطه مجموعه کولیه و مناره ییولی، معمولاً رایگان است، اما ممکن است برای صعود به بالای مناره هزینه ای جزئی در نظر گرفته شده باشد که بهتر است در محل از مسئولین مربوطه جویا شوید. مسجد علاءالدین به عنوان یک مکان عبادی فعال، در ساعات نماز برای بازدید عموم بسته است و لازم است به این موضوع احترام بگذارید. برای بانوان، پوشیدن پوشش مناسب و روسری هنگام ورود به مسجد الزامی است. برای صعود به مناره، استفاده از کفش راحت توصیه می شود تا تجربه لذت بخشی از تماشای منظره پانورامیک شهر داشته باشید. بهترین زمان بازدید، صبح زود یا اواخر بعدازظهر است تا از شلوغی جمعیت و گرمای شدید تابستان کاسته شود و بتوانید در آرامش از زیبایی ها لذت ببرید.

جاذبه های گردشگری نزدیک

پس از بازدید از مناره ییولی، می توانید گشت وگذار خود را در نزدیکی آن ادامه دهید. در فاصله کوتاهی از این مجموعه، جاذبه های دیدنی دیگری مانند برج ساعت آنتالیا، مسجد ایسکله (مسجد اسکله) و بندر قدیمی آنتالیا با قایق های زیبا و کالیچی مارینا انتظار شما را می کشند. دروازه هادریان نیز با ستون های مرمرین باشکوهش، یادآور دوران روم باستان است و ارزش دیدن را دارد. همچنین، در اطراف این منطقه، رستوران ها و کافه های متعددی با غذاهای محلی و بین المللی وجود دارند که می توانید برای صرف ناهار یا شام از آن ها استفاده کنید و از طعم های دلنشین آنتالیا لذت ببرید. برای اقامت نیز، هتل های بوتیک و تاریخی زیادی در منطقه کاله ایچی وجود دارند که با سبک معماری سنتی و امکانات مدرن، اقامتی دلپذیر را برای شما رقم خواهند زد.

جمع بندی: مناره ییولی، قصه ای از ابهت و پایداری

مناره ییولی بیش از یک بنای تاریخی، نمادی زنده از تاریخ غنی و هنر معماری آنتالیا است. این مناره باشکوه، با قامت بلند و شیارهای منحصر به فردش، قرن هاست که بر فراز شهر ایستاده و روایتگر داستان های دوران سلجوقیان است. نام ییولی نیز که از ویژگی های بارز معماری آن – همان شیارهای کنگره دار – نشأت گرفته، آن را به عنوان یک شاهکار بی بدیل در جهان معماری مطرح کرده است. بازدید از این مناره، نه تنها چشم ها را به زیبایی خیره کننده اش می نوازد، بلکه روح را به سفری عمیق در دل تاریخ آناتولی دعوت می کند.

چه گردشگر باشید که به دنبال کشف زیبایی های پنهان آنتالیاست، چه محققی که دل در گرو تاریخ معماری دارد، یا تنها رهگذری کنجکاو، مناره ییولی با شکوه و پایداری خود، بی شک اثری ماندگار در ذهن شما بر جای خواهد گذاشت. این گنجینه تاریخی، دعوتی است به ایستادن در برابر ابهت زمان و تحسین هنر جاودانه ای که قرن هاست با افتخار در قلب آنتالیا می درخشد.

سوالات متداول

۱. علت اصلی نامگذاری مناره ییولی چیست؟

نام ییولی (Yivli) در زبان ترکی به معنای شیاردار یا کنگره دار است و به دلیل شیارهای عمودی و برجسته ای که سرتاسر بدنه مناره را زینت داده اند، این نام برای آن انتخاب شده است.

۲. مناره ییولی در کدام شهر ترکیه قرار دارد؟

این مناره باشکوه در شهر آنتالیا، نگین ساحلی ترکیه، واقع شده است.

۳. مناره ییولی متعلق به چه دوره تاریخی است؟

مناره ییولی در قرن سیزدهم میلادی و در دوران اوج قدرت سلجوقیان روم، به دستور سلطان علاءالدین کیقباد اول ساخته شده است.

۴. کاربری فعلی مناره ییولی و مسجد علاءالدین چیست؟

مسجد علاءالدین همچنان به عنوان عبادتگاه فعال است. مناره ییولی از سال ۱۹۷۴ به یک مرکز آموزشی و فرهنگی تغییر کاربری داده و برای بازدید عموم آزاد است.

۵. آیا بازدید از مناره ییولی برای عموم آزاد است و هزینه دارد؟

بازدید از محوطه مجموعه و معمولاً خود مناره برای عموم آزاد و رایگان است. برای ورود به مسجد در ساعات غیرنماز، پوشش مناسب برای بانوان الزامی است.

۶. برای رسیدن به بالای مناره ییولی چند پله باید طی کرد؟

برای صعود به بالای مناره و تماشای چشم انداز بی نظیر اطراف، باید ۹۰ پله را طی کرد.

۷. چه بناهای دیگری در مجموعه تاریخی مناره ییولی (Külliye) وجود دارند؟

مجموعه کولیه شامل هفت بنای اصلی است که علاوه بر مناره ییولی و مسجد علاءالدین، مدرسه غیاث الدین کیخسرو، منزل درویش سلجوقی، حمام سلجوقی، مدرسه آتابی و مقبره نگار خاتون و مهمت بی را نیز شامل می شود.