دادخواست استعلام اموال متوفی: از صفر تا صد + نمونه دادخواست
دادخواست استعلام اموال متوفی
دادخواست استعلام اموال متوفی روشی قانونی است که ورثه، طلبکاران یا هر شخص ذینفع دیگری برای شناسایی دقیق و کامل دارایی ها و بدهی های فرد فوت شده (ترکه) به مراجع قضایی تقدیم می کنند. این فرآیند که غالباً در بستر «تحریر ترکه» صورت می گیرد، به ذینفعان کمک می کند تا تصویری شفاف از وضعیت مالی متوفی به دست آورند و اقدامات بعدی مانند انحصار وراثت، تقسیم ارث یا وصول مطالبات را بر پایه اطلاعاتی مستند و قانونی انجام دهند. این اقدام، راه حلی ضروری برای حل ابهامات و اختلافات احتمالی در پرونده های ارثی محسوب می شود.
زمانی که عزیز از دست رفته ای بار سفر می بندد، علاوه بر بار سنگین فقدان، مسائل حقوقی و مالی متعددی نیز بر دوش بازماندگان می افتد. یکی از بزرگترین چالش هایی که ورثه، طلبکاران و سایر اشخاص ذینفع با آن روبرو می شوند، شناسایی دقیق و کامل تمام اموال و دیون باقی مانده از متوفی است که در اصطلاح حقوقی به آن «ترکه» گفته می شود. این فرآیند پیچیده، گاه با ابهامات، عدم شفافیت و حتی پنهان کاری هایی همراه است که می تواند سال ها به طول انجامد و به اختلافات خانوادگی دامن بزند.
در این میان، راهکاری قانونی و رسمی وجود دارد که می تواند گره از این مشکلات بگشاید: «دادخواست استعلام اموال متوفی». این دادخواست، تنها مسیر مطمئن برای کشف تمامی دارایی های منقول و غیرمنقول، حساب های بانکی، سهام، اوراق بهادار و سایر حقوق مالی متوفی است. این اقدام حقوقی، اغلب در قالب دادخواست تحریر ترکه مطرح می شود و به دادگاه اجازه می دهد تا با استفاده از اهرم های قانونی، از تمامی مراجع ذی صلاح، اطلاعات مربوط به دارایی های فرد فوت شده را استعلام کند. این مقاله، به عنوان یک راهنمای جامع، قصد دارد تا شما را با ماهیت، ضرورت، مراحل، مدارک لازم، مراجع صالح و نکات کلیدی مربوط به این دادخواست آشنا سازد تا مسیری روشن و قابل اعتماد را پیش روی ذینفعان قرار دهد.
دادخواست استعلام اموال متوفی: ماهیت و ضرورت
وقتی فردی از دنیا می رود، ترکه او (شامل تمامی اموال و دیون) به وراث تعلق می گیرد. اما شناسایی کامل این ترکه همواره آسان نیست. در چنین شرایطی، دادخواست استعلام اموال متوفی به عنوان یک ابزار حقوقی قدرتمند، به کمک ذینفعان می آید تا از طریق مراجع قضایی، به اطلاعات دقیق و مستندی در مورد دارایی های باقی مانده دست یابند.
دادخواست استعلام اموال متوفی چیست؟
دادخواست استعلام اموال متوفی، در حقیقت درخواستی است که به دادگاه تقدیم می شود تا از مراجع مختلف، اطلاعات مربوط به اموال و دارایی های منقول و غیرمنقول، حقوق و دیون فرد فوت شده را جمع آوری کند. هدف اصلی این دادخواست، ایجاد یک فهرست جامع و مستند از تمامی دارایی ها و بدهی های متوفی است. این فرآیند ارتباط تنگاتنگی با مفهوم «تحریر ترکه» دارد. تحریر ترکه به معنای صورت برداری رسمی از کلیه اموال و دیون متوفی توسط دادگاه است که در حضور ورثه و طلبکاران یا نمایندگان قانونی آن ها انجام می شود.
اغلب، دادخواست استعلام اموال متوفی در قالب همین دادخواست تحریر ترکه مطرح می شود. به این معنا که ورثه یا طلبکاران، دادخواستی تحت عنوان «تحریر ترکه» به دادگاه ارائه می دهند و دادگاه در جریان رسیدگی به این دادخواست، دستور استعلام از نهادهای مربوطه را صادر می کند. این روش تضمین می کند که هیچ مالی از دید ورثه پنهان نمانده و هیچ دیونی نیز بدون شناسایی باقی نماند.
چرا باید دادخواست استعلام اموال متوفی مطرح کنیم؟ (موارد ضرورت)
دلایل متعددی وجود دارد که ورثه یا طلبکاران را وادار به طرح دادخواست استعلام اموال متوفی می کند. این دلایل عمدتاً برای ایجاد شفافیت، جلوگیری از سوءاستفاده و تضمین رعایت حقوق همه ذینفعان است:
- عدم آگاهی وراث از تمامی اموال و دارایی های متوفی: در بسیاری از موارد، متوفی اموالی داشته که ورثه از وجود آن ها بی اطلاع هستند، مانند حساب های بانکی در شعب مختلف، سهام، اوراق قرضه یا املاکی که به نام او ثبت شده اند اما در ظاهر مشخص نیستند.
- وجود اختلاف یا سوءظن بین وراث در مورد ترکه: گاهی اوقات، برخی از وراث اطلاعات کاملی از اموال دارند و برخی دیگر ندارند، که این موضوع می تواند به سوءظن و اختلاف دامن بزند. دادگاه با استعلامات رسمی، این اختلافات را برطرف می کند.
- احتمال پنهان سازی اموال توسط برخی ورثه یا اشخاص ثالث: متأسفانه، در مواردی مشاهده می شود که برخی از وراث یا افراد نزدیک به متوفی، قبل یا بعد از فوت، اقدام به پنهان سازی یا انتقال غیرقانونی اموال می کنند. استعلام قضایی می تواند این موارد را روشن سازد.
- نیاز به تعیین دقیق میزان ترکه برای پرداخت دیون یا وصول مطالبات متوفی: طلبکاران متوفی برای وصول مطالبات خود و همچنین ورثه برای پرداخت دیون متوفی، نیاز به شناسایی دقیق کل اموال دارند تا تکلیف دیون و بدهی ها مشخص شود.
- لزوم تعیین ارزش ترکه برای مالیات بر ارث و تقسیم عادلانه: برای محاسبه صحیح مالیات بر ارث و همچنین تقسیم عادلانه و قانونی سهم هر وارث، لازم است که تمامی اموال و ارزش آن ها به صورت دقیق مشخص شود.
- تفاوت با استعلام دارایی با کد ملی (توضیح عدم کاربرد سامانه ثبت من برای وراث جهت استعلام اموال متوفی): این یک نکته بسیار حیاتی است. بسیاری از افراد به اشتباه تصور می کنند که می توانند با کد ملی متوفی، از طریق سامانه هایی مانند «سامانه ثبت من» (my.ssaa.ir) اقدام به استعلام اموال او کنند. اما این سامانه ها صرفاً برای استعلام دارایی های *خود شخص* طراحی شده اند و به هیچ عنوان به سایر افراد (حتی وراث) اجازه دسترسی به اطلاعات مالی شخص دیگر (حتی متوفی) را نمی دهند. ورود به این سامانه ها نیازمند وارد کردن کد ملی به همراه شماره تلفن همراهی است که به نام همان کد ملی ثبت شده باشد و رمز پویا به آن ارسال می شود. بنابراین، تنها راه قانونی برای ورثه یا طلبکاران برای استعلام اموال متوفی، طرح دادخواست از طریق دادگاه است.
مراجع و اشخاص ذینفع در دادخواست استعلام اموال متوفی
شناخت مراجع صالح و اشخاصی که مجاز به طرح دادخواست استعلام اموال متوفی هستند، از گام های اساسی در این مسیر حقوقی محسوب می شود.
مرجع صالح برای رسیدگی
براساس قوانین و مقررات حقوقی در ایران، مرجع صالح برای رسیدگی به دادخواست استعلام اموال متوفی و تحریر ترکه، دادگاه صلح است. در گذشته این امر در صلاحیت دادگاه های عمومی حقوقی بود، اما با تغییرات قانونی اخیر و تخصصی شدن دادگاه ها، دادگاه صلح به عنوان مرجع اصلی در امور مربوط به ترکه شناخته می شود.
- صلاحیت محلی: دادگاه صالح از نظر محلی، دادگاهی است که آخرین اقامتگاه متوفی در حوزه قضایی آن قرار داشته است. به عبارت دیگر، متوفی در لحظه فوت در کدام شهر یا بخش ساکن بوده، دادگاه همان حوزه مسئول رسیدگی خواهد بود. اگر متوفی در ایران اقامتگاه دائمی نداشته باشد، دادگاه محل سکونت موقت او و در صورت عدم وجود این مورد، دادگاه محل اموال غیرمنقول او صالح به رسیدگی است.
چه کسانی می توانند این دادخواست را مطرح کنند؟
طرح دادخواست استعلام اموال متوفی و تحریر ترکه به صورت عمومی برای همگان امکان پذیر نیست و تنها اشخاصی که دارای ذینفعی قانونی هستند، حق طرح این دادخواست را دارند:
- هر یک از ورثه متوفی: تمامی وراث قانونی، اعم از زن، شوهر، فرزند، پدر، مادر و …، صرف نظر از میزان سهم الارث خود، می توانند این دادخواست را مطرح کنند. حتی اگر یکی از ورثه نیز درخواست تحریر ترکه را به دادگاه ارائه دهد، دادگاه موظف به رسیدگی است.
- طلبکاران متوفی: اشخاص یا نهادهایی که از متوفی مطالباتی دارند (چه با سند عادی و چه با سند رسمی) برای اطمینان از وجود اموال کافی جهت وصول طلب خود، می توانند دادخواست را مطرح نمایند.
- موصی له (ذی نفع وصیت): فردی که به موجب وصیت متوفی، سهمی از اموال یا حقوق او را به ارث می برد، نیز دارای ذینفعی قانونی برای طرح این دادخواست است.
- وصی: در صورتی که متوفی برای اداره اموال بعد از فوت خود وصی تعیین کرده باشد، وصی نیز می تواند این دادخواست را مطرح کند.
- وکیل یا نماینده قانونی: در نهایت، وکیل یا نماینده قانونی هر یک از افراد فوق الذکر نیز می تواند از طرف موکل خود اقدام به طرح دادخواست نماید.
«شناسایی دقیق ترکه متوفی نه تنها حق مسلم وراث و طلبکاران است، بلکه سهم مهمی در پیشگیری از نزاعات حقوقی و تضمین عدالت در تقسیم اموال ایفا می کند.»
راهنمای گام به گام تنظیم و تقدیم دادخواست استعلام اموال متوفی
فرآیند طرح دادخواست استعلام اموال متوفی، مراحلی مشخص و قانونی دارد که آشنایی با آن ها برای هر ذینفعی ضروری است. این مسیر از جمع آوری مدارک آغاز شده و تا ثبت دادخواست و پیگیری های بعدی ادامه پیدا می کند.
مدارک لازم برای دادخواست
پیش از هر اقدامی، لازم است مدارک مورد نیاز برای طرح دادخواست جمع آوری شوند. این مدارک، اساسی ترین مستندات برای اثبات هویت متوفی، وراث و ذینفع بودن متقاضی هستند:
- گواهی فوت متوفی: این مدرک اصلی برای اثبات وقوع فوت است و از اداره ثبت احوال صادر می شود.
- کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی متوفی: برای شناسایی هویت دقیق فرد فوت شده.
- کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی تمامی وراث: برای شناسایی وراث و تعیین سهم الارث آن ها.
- گواهی انحصار وراثت (در صورت اخذ قبلی): اگر پیش از طرح دادخواست استعلام، گواهی انحصار وراثت اخذ شده باشد، ارائه آن الزامی است. این گواهی به طور رسمی ورثه قانونی متوفی را مشخص می کند. اگر این گواهی موجود نباشد، می توان همزمان با دادخواست تحریر ترکه، دادخواست انحصار وراثت نیز داد یا آن را مقدم بر تحریر ترکه درخواست نمود.
- وکالتنامه (در صورت استفاده از وکیل): اگر قرار است وکیل، این دادخواست را مطرح کند، باید وکالتنامه رسمی وکیل به همراه مدارک شناسایی او ارائه شود.
- سند یا دلایلی که رابطه متقاضی با متوفی (وارث بودن، طلبکار بودن) را اثبات کند:
- برای وراث: شناسنامه و گواهی انحصار وراثت معمولاً کافی است.
- برای طلبکاران: سند دین (مانند چک، سفته، قرارداد، حکم دادگاه) یا هر مدرکی که رابطه طلبکاری را اثبات کند.
- برای موصی له: تصویر مصدق وصیت نامه.
- استشهادیه (در موارد خاص): گاهی اوقات، برای اثبات برخی موارد، ممکن است دادگاه نیاز به استشهادیه محلی داشته باشد، مثلاً برای اثبات عدم وجود ورثه خاص یا اقامتگاه متوفی.
مراحل نگارش و ثبت دادخواست
پس از جمع آوری مدارک، نوبت به تنظیم و ثبت دادخواست می رسد:
- نحوه تنظیم متن دادخواست: متن دادخواست باید شامل بخش های اصلی زیر باشد:
- خواسته دادخواست: به صراحت ذکر شود «تحریر ترکه و استعلام از مراجع ذی صلاح جهت شناسایی اموال متوفی (نام و نام خانوادگی متوفی)».
- مشخصات خواهان و خوانده: مشخصات کامل متقاضی (خواهان) و تمامی وراث دیگر (خوانده ها) باید درج شود.
- دلایل و مستندات: تمامی مدارکی که در بالا ذکر شد (گواهی فوت، گواهی انحصار وراثت، سند طلب و …) باید به عنوان مستندات ضمیمه دادخواست شوند. شرح مختصری از ضرورت طرح دادخواست و علت عدم شناسایی اموال نیز در این بخش ارائه می شود.
- ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: امروزه تمامی دادخواست ها باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به دادگاه صالح ارسال شوند. متقاضی باید به همراه مدارک خود به یکی از این دفاتر مراجعه کند. کارشناس دفتر خدمات، دادخواست را در سامانه ثنا ثبت کرده و کد رهگیری ارائه می دهد.
- پرداخت هزینه های دادرسی: برای ثبت هر دادخواست، هزینه های قانونی دادرسی وجود دارد که باید در همان دفتر خدمات الکترونیک قضایی پرداخت شود. میزان این هزینه ها بر اساس تعرفه های قانونی تعیین می گردد.
انتظارات پس از ثبت دادخواست
بعد از ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، مراحل بعدی به شرح زیر خواهد بود:
- ابلاغ دادخواست به سایر وراث و ذینفعان: دادگاه پس از ثبت دادخواست، آن را از طریق سامانه ثنا به تمامی خوانده ها (سایر وراث، طلبکاران در صورت لزوم) ابلاغ می کند تا از موضوع مطلع شده و در صورت نیاز دفاعیات خود را ارائه دهند.
- تعیین وقت رسیدگی: دادگاه پس از بررسی اولیه دادخواست و اطمینان از تکمیل بودن مدارک، وقت رسیدگی را تعیین و به طرفین ابلاغ می نماید. در جلسه رسیدگی، قاضی به اظهارات طرفین گوش داده و در صورت لزوم دستورات لازم را صادر می کند.
فرآیند استعلام و تحریر ترکه توسط دادگاه
قلب فرآیند دادخواست استعلام اموال متوفی، جایی است که دادگاه با قدرت قانون وارد عمل می شود و از مراجع مختلف، اطلاعات مربوط به دارایی های متوفی را طلب می کند. این مرحله، پیچیده ترین و حساس ترین بخش کار است که نیازمند دقت و پیگیری است.
نحوه صدور دستور استعلامات چهارگانه (و فراتر از آن)
دادگاه پس از بررسی دادخواست تحریر ترکه و در صورت احراز ضرورت، دستور استعلامات گسترده ای را صادر می کند. این استعلامات صرفاً به چهارگانه محدود نمی شوند و می تواند شامل هر نهادی باشد که احتمال وجود دارایی متوفی در آن می رود. هدف، کشف تمامی ابعاد مالی متوفی است:
- استعلام از سازمان ثبت اسناد و املاک کشور: این استعلام برای شناسایی کلیه اموال غیرمنقول (مانند زمین، آپارتمان، باغ و …) که به نام متوفی ثبت شده اند، صورت می گیرد. همچنین اسناد رهنی، سرقفلی املاک و سهام شرکت هایی که در سازمان ثبت اسناد و املاک به ثبت رسیده اند، از این طریق قابل شناسایی هستند.
- استعلام از بانک مرکزی و کلیه بانک ها و مؤسسات مالی و اعتباری: یکی از مهمترین استعلامات، کشف تمامی حساب های بانکی، سپرده های ثابت یا قرض الحسنه، اوراق مشارکت، گواهی های سپرده، صندوق امانات و هر نوع دارایی مالی در کلیه بانک های کشور است. دادگاه نام متوفی و کد ملی او را به بانک مرکزی ارسال می کند و بانک مرکزی نیز به نوبه خود، به تمامی بانک ها دستور می دهد تا گزارش کاملی از دارایی های متوفی ارائه دهند.
- استعلام از راهور (پلیس راهنمایی و رانندگی): این استعلام برای شناسایی انواع وسایل نقلیه موتوری (خودرو، موتورسیکلت و …) که به نام متوفی ثبت شده اند، شامل شماره پلاک و مشخصات کامل خودرو، انجام می شود.
- استعلام از شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه: برای کشف سهام بورسی و غیربورسی متوفی در بازار سرمایه، این استعلام ضروری است. این شرکت می تواند اطلاعات مربوط به تمامی پرتفوهای سهامی و اوراق بهادار متوفی را ارائه دهد.
- استعلام از سازمان مخابرات: برای شناسایی خطوط تلفن ثابت و همراه که به نام متوفی ثبت شده اند. اگرچه خطوط تلفن ممکن است ارزش مالی زیادی نداشته باشند، اما جزئی از ترکه محسوب می شوند و در صورت برداری ترکه قید می گردند.
- استعلام از اداره کل ثبت شرکت ها: این استعلام برای شناسایی سهم الشرکه متوفی در انواع شرکت های تجاری (مانند سهامی خاص، با مسئولیت محدود و …) و نیز سمت های مدیریتی او در شرکت ها صورت می گیرد. این بخش می تواند اطلاعات مهمی از دارایی های غیرمستقیم متوفی ارائه دهد.
- استعلام از سازمان امور مالیاتی: این استعلام به منظور کشف بدهی ها یا طلب های مالیاتی متوفی و نیز بررسی اظهارنامه های مالیاتی گذشته او انجام می شود که می تواند سرنخ هایی از دارایی ها یا فعالیت های اقتصادی او به دست دهد.
- استعلام از سایر مراجع: بسته به شغل، سابقه و فعالیت های متوفی، دادگاه می تواند از مراجع دیگری نیز استعلام کند. این مراجع شامل صندوق های بازنشستگی (برای حقوق بازنشستگی یا مزایای پایان خدمت)، گمرک (برای واردات و صادرات)، سازمان های صنفی، وزارتخانه های مرتبط با فعالیت های خاص متوفی (مانند وزارت نفت، وزارت صنعت، معدن و تجارت) و حتی سازمان بورس کالاهای کشاورزی می شود.
تحریر ترکه و تنظیم صورت جلسه
پس از دریافت پاسخ تمامی استعلامات از مراجع مختلف، مراحل بعدی برای تحریر ترکه آغاز می شود:
- جمع آوری پاسخ استعلامات توسط دادگاه: تمامی پاسخ های دریافتی از مراجع مختلف، در پرونده متوفی جمع آوری و بایگانی می شود.
- تشکیل جلسه تحریر ترکه با حضور ذینفعان: دادگاه وقت جلسه تحریر ترکه را تعیین و به تمامی ذینفعان (ورثه، طلبکاران، موصی له) ابلاغ می کند. حضور در این جلسه برای اطلاع از جزئیات و ارائه نظرات بسیار مهم است. در این جلسه، قاضی یا نماینده دادگاه، با حضور اشخاص ذینفع و در صورت لزوم کارشناس، اقدام به صورت برداری از اموال متوفی می کند.
- تنظیم صورت جلسه رسمی شامل تمامی اموال، مطالبات و دیون متوفی: در پایان جلسه، یک صورت جلسه رسمی و مفصل تنظیم می شود که در آن تمامی اموال منقول و غیرمنقول، حساب های بانکی، سهام، حقوق، مطالبات (آنچه متوفی از دیگران طلب داشته) و دیون (آنچه متوفی بدهکار بوده) به دقت و با جزئیات کامل درج می گردد. این صورت جلسه به منزله یک سند رسمی از دارایی های متوفی است و مبنای اقدامات بعدی مانند پرداخت دیون، مالیات بر ارث و تقسیم ترکه قرار می گیرد.
اعتراض به صورت جلسه تحریر ترکه
ممکن است یکی از ذینفعان به محتوای صورت جلسه تحریر ترکه اعتراض داشته باشد، مثلاً معتقد باشد که مالی از قلم افتاده یا دینی به اشتباه ثبت شده است:
- نحوه و مهلت اعتراض به محتوای صورت جلسه: قانون برای اعتراض به صورت جلسه تحریر ترکه مهلت مشخصی را تعیین کرده است. معمولاً این اعتراض باید ظرف 10 روز از تاریخ ابلاغ صورت جلسه تحریر ترکه، به دادگاه صادرکننده صورت جلسه ارائه شود. دادگاه به این اعتراض رسیدگی کرده و در صورت وارد بودن اعتراض، دستور اصلاح صورت جلسه را صادر می کند.
نکات کلیدی و حقوقی مهم
فرآیند استعلام اموال متوفی، با وجود شفافیت قانونی، می تواند چالش های خاص خود را داشته باشد. آگاهی از نکات کلیدی و حقوقی مهم در این مسیر، می تواند به ورثه و سایر ذینفعان کمک کند تا با دقت و اطمینان بیشتری گام بردارند.
نقش وکیل متخصص ارث
بهره گیری از خدمات یک وکیل متخصص ارث، در این فرآیند از اهمیت بالایی برخوردار است. یک وکیل کارآزموده می تواند:
- به تسریع فرآیند کمک کند، چرا که با رویه های قانونی و اداری به خوبی آشناست.
- دقت در جمع آوری مدارک و تنظیم دادخواست را تضمین کند و از اشتباهات حقوقی جلوگیری نماید.
- در جلسات دادگاه حاضر شده و به بهترین نحو از حقوق موکل خود دفاع کند.
- پیگیری های لازم را برای دریافت پاسخ استعلامات از مراجع مختلف انجام دهد.
- در صورت بروز اختلاف بین وراث یا با طلبکاران، راهنمایی های حقوقی لازم را ارائه دهد.
مدت زمان فرآیند
مدت زمان لازم برای کل فرآیند از ثبت دادخواست تا تحریر ترکه، به عوامل مختلفی بستگی دارد و نمی توان زمان دقیقی برای آن تعیین کرد. این عوامل شامل موارد زیر است:
- حجم و پیچیدگی اموال متوفی: هر چه دارایی های متوفی گسترده تر و متنوع تر باشد، استعلامات بیشتری نیاز است و زمان بیشتری صرف می شود.
- تعداد وراث و طلبکاران: وجود اختلافات بین وراث یا تعداد زیاد طلبکاران می تواند فرآیند را طولانی تر کند.
- سرعت پاسخگویی مراجع استعلام شونده: برخی نهادها ممکن است در پاسخ به استعلامات دادگاه، کندتر عمل کنند.
- فشار کاری دادگاه: میزان پرونده های موجود در شعبه رسیدگی کننده نیز بر سرعت کار تأثیرگذار است.
به طور معمول، این فرآیند ممکن است از چند ماه تا یک سال یا حتی بیشتر به طول انجامد. صبر و پیگیری مستمر، از ارکان موفقیت در این راه است.
مسئولیت وراث در قبال دیون متوفی
یکی از قواعد بنیادین در قانون ارث ایران، قاعده «ماتَرَک» است. بر اساس این قاعده، مسئولیت وراث در قبال دیون متوفی، تنها به میزان اموالی است که از او به ارث می برند. به عبارت دیگر، وراث مسئول پرداخت بدهی های متوفی از اموال شخصی خود نیستند و طلبکاران فقط می توانند از محل همان اموالی که از متوفی باقی مانده (ترکه) مطالبات خود را وصول کنند. این موضوع اهمیت استعلام دقیق اموال را دوچندان می کند تا ابتدا دیون از محل ترکه پرداخت شود و سپس مابقی آن بین وراث تقسیم گردد.
اموال خارج از کشور
پیگیری و استعلام اموال متوفی در خارج از ایران، فرآیندی پیچیده تر است. در این موارد، نیازمند همکاری های بین المللی حقوقی و استفاده از وکلای خارجی در کشور مربوطه هستیم. دادگاه های ایران مستقیماً نمی توانند از نهادهای خارجی استعلام کنند. در چنین شرایطی، معمولاً لازم است که ورثه یا وکیل آن ها، با مراجعه به دادگاه های کشور محل وقوع مال، اقدام قانونی برای شناسایی و تصاحب آن اموال را آغاز کنند. این امر نیازمند آشنایی با قوانین ارث و آیین دادرسی بین المللی است.
اهمیت صداقت و همکاری وراث
صداقت و همکاری تمامی وراث با دادگاه و یکدیگر، تأثیر بسزایی در تسریع و صحت روند رسیدگی دارد. پنهان کاری یا ارائه اطلاعات نادرست، نه تنها به طولانی شدن فرآیند می انجامد، بلکه می تواند منجر به عواقب حقوقی ناخوشایندی برای فرد خاطی شود. در نهایت، همکاری جمعی به نفع همه ذینفعان خواهد بود.
هزینه های احتمالی
طرح دادخواست استعلام اموال متوفی و تحریر ترکه، شامل هزینه هایی است که متقاضی باید آن ها را پرداخت کند:
- هزینه های دادرسی: شامل هزینه های ثبت دادخواست و مراحل قضایی است که بر اساس تعرفه قانونی تعیین می شود.
- هزینه های کارشناسی: در برخی موارد، برای ارزیابی دقیق اموال (مانند املاک یا سهام)، دادگاه ممکن است نیاز به نظر کارشناس رسمی دادگستری داشته باشد که هزینه آن نیز بر عهده متقاضی است.
- حق الوکاله: اگر از خدمات وکیل استفاده شود، حق الوکاله وکیل نیز به هزینه ها اضافه می شود.
این هزینه ها در نهایت از محل ترکه قابل پرداخت هستند و بخشی از دیون ترکه محسوب می شوند.
نمونه دادخواست استعلام اموال متوفی (تحریر ترکه)
در این قسمت، یک فرم کلی و بخش های اصلی دادخواستی که برای استعلام اموال متوفی و تحریر ترکه به دادگاه تقدیم می شود، ارائه شده است. توجه داشته باشید که این صرفاً یک نمونه کلی است و وکیل یا کارشناس حقوقی می تواند آن را بر اساس جزئیات هر پرونده شخصی سازی کند.
«دادخواست استعلام اموال متوفی، دریچه ای به سوی عدالت در تقسیم میراث و تضمین حقوق همه ذینفعان است.»
خواهان: (نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس کامل و شماره تماس متقاضی/وارث/طلبکار)
خوانده: (نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس کامل و شماره تماس تمامی وراث دیگر)
خواسته: تحریر ترکه و استعلام از مراجع ذی صلاح جهت شناسایی کلیه اموال و دیون متوفی
دلایل و منضمات:
- کپی برابر اصل گواهی فوت (نام و نام خانوادگی متوفی، تاریخ فوت: …)
- کپی برابر اصل گواهی انحصار وراثت شماره … صادره از شعبه … دادگاه (در صورت وجود)
- کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی متوفی و خواهان
- کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی خواندگان
- (در صورت طلبکار بودن) کپی برابر اصل مدارک دین مانند: (چک/سفته/قرارداد/حکم دادگاه)
- (در صورت موصی له بودن) کپی برابر اصل وصیت نامه رسمی
- (در صورت داشتن وکیل) وکالتنامه به شماره …
شرح دادخواست:
با احترام، به استحضار عالی می رساند شادروان ……………. فرزند …………….. به شماره ملی …………….. در تاریخ …………….. دار فانی را وداع گفتند. ایشان مرحوم/مرحومه …………….. اینجانب/موکل اینجانب، وارث/طلبکار/موصی له ایشان می باشم.
نظر به اینکه از میزان دقیق اموال و دارایی های منقول و غیرمنقول (شامل املاک، حساب های بانکی، سهام، خودرو، مطالبات از اشخاص دیگر و …) و همچنین دیون و بدهی های متوفی اطلاعات کامل و جامعی در دست نیست، و برای رعایت حقوق تمامی ورثه و طلبکاران و تعیین تکلیف شرعی و قانونی ترکه، طبق مواد 186 و 206 و 210 قانون امور حسبی و سایر مقررات مربوطه، تقاضای تحریر ترکه متوفی و صدور دستور مقتضی جهت استعلام از کلیه مراجع ذی صلاح از جمله:
- سازمان ثبت اسناد و املاک کشور
- بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و کلیه بانک ها و مؤسسات مالی و اعتباری
- پلیس راهنمایی و رانندگی (راهور)
- شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه
- سازمان مخابرات
- اداره کل ثبت شرکت ها و موسسات غیرتجاری
- سازمان امور مالیاتی کشور
- و هر مرجع دیگری که مقتضی تشخیص داده شود،
جهت شناسایی تمامی اموال و دیون متوفی، مورد استدعاست. بدین وسیله، لیست خواندگان (سایر وراث) را نیز به پیوست تقدیم می نمایم.
با تشکر و احترام
امضا و تاریخ
نتیجه گیری
دادخواست استعلام اموال متوفی، به عنوان یک ستون فقرات در فرآیند پیچیده انحصار وراثت و تقسیم ترکه، نقشی بی بدیل ایفا می کند. این اقدام حقوقی، نه تنها گره از ابهامات و پیچیدگی های شناسایی دارایی های باقی مانده از متوفی می گشاید، بلکه با ایجاد شفافیت و رسمیت، بستر را برای رعایت حقوق تمامی ذینفعان، اعم از وراث و طلبکاران، فراهم می آورد.
آنانی که در این مسیر گام می گذارند، با اهمیت شناخت دقیق ماهیت این دادخواست، مراجع صالح، و مراحل گام به گام آن آشنا می شوند. از جمع آوری مدارک اساسی و تنظیم دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی گرفته تا فرآیند حساس استعلامات گسترده از مراجع گوناگون و نهایتاً تنظیم صورت جلسه رسمی تحریر ترکه توسط دادگاه، هر گامی با دقت و آگاهی برداشته می شود. همچنین، توجه به نکات کلیدی مانند نقش وکیل متخصص، مدت زمان احتمالی فرآیند، محدودیت مسئولیت وراث در قبال دیون و چگونگی پیگیری اموال در خارج از کشور، برای اطمینان از یک مسیر حقوقی صحیح و کم چالش ضروری است.
در نهایت، می توان گفت که اقدام به موقع و هوشمندانه در زمینه طرح دادخواست استعلام اموال متوفی، همراه با بهره گیری از مشاوره حقوقی تخصصی، نه تنها از بروز بسیاری از مشکلات و نزاعات آتی جلوگیری می کند، بلکه تضمین کننده تحقق عدالت و حفظ حقوق کلیه افراد ذینفع در پرونده های ارثی خواهد بود.