نمونه دادخواست صدور اجرائیه نسبت به چک بلامحل

وصول وجه چک بلامحل، یکی از دغدغه های اصلی دارنده آن است که می تواند زمان بر و پیچیده به نظر برسد. اما راهکاری قانونی و نسبتاً سریع بر پایه ماده ۲۳ قانون صدور چک وجود دارد که به دارنده چک اجازه می دهد تا مستقیماً و بدون نیاز به دادرسی طولانی، برای مطالبه وجه چک اقدام کند.

چک، به عنوان یکی از مهم ترین اسناد تجاری، نقش حیاتی در مبادلات اقتصادی روزمره ایفا می کند. اما متأسفانه، در بسیاری از مواقع، این سند ارزشمند با چالش «بلامحل بودن» یا همان «برگشت خوردن» مواجه می شود که می تواند مشکلات عدیده ای برای دارندگان آن ایجاد کند. در چنین شرایطی، آگاهی از راه های قانونی برای وصول وجه چک، امری ضروری و حیاتی است.

روش های مختلفی برای مطالبه وجه چک بلامحل وجود دارد که از جمله آن ها می توان به طرح دعوای حقوقی، شکایت کیفری و درخواست صدور اجرائیه از طریق اجرای احکام دادگستری اشاره کرد. هر یک از این روش ها دارای ویژگی ها و الزامات خاص خود هستند. در این میان، ماده ۲۳ قانون صدور چک، راهکاری نسبتاً جدید و کارآمد را پیش روی دارندگان چک های صیادی قرار داده است که به آن ها امکان می دهد تا با سرعت و سهولت بیشتری نسبت به وصول طلب خود اقدام کنند. این روش، با حذف نیاز به دادرسی های طولانی و پیچیده، به دارنده چک این فرصت را می دهد که مستقیماً وارد مرحله اجرا شود و اموال صادرکننده را توقیف کند.

این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی، به بررسی دقیق روش صدور اجرائیه مستقیم نسبت به چک بلامحل بر اساس ماده ۲۳ قانون صدور چک می پردازد. در ادامه، خواننده با ماهیت این روش، مزایای آن در مقایسه با سایر راه های قانونی، شرایط لازم برای درخواست اجرائیه، مدارک مورد نیاز، نحوه تنظیم یک دادخواست صحیح و گام های پس از ثبت دادخواست آشنا خواهد شد. همچنین، یک نمونه دادخواست کامل و استاندارد ارائه می شود که می تواند به عنوان یک الگو برای تنظیم دادخواست توسط اشخاص حقیقی و حقوقی، وکلا و کارآموزان حقوق مورد استفاده قرار گیرد. تاکید ویژه ای بر نکات حقوقی مهم، به ویژه عدم امکان مطالبه خسارت تأخیر تأدیه در این روش، خواهد شد تا از بروز خطاهای رایج جلوگیری به عمل آید و دارنده چک بتواند با دیدی روشن و آگاهی کامل، مسیر قانونی خود را طی کند.

اجرائیه چک بلامحل چیست و چه مزایایی دارد؟

وقتی فردی چک بلامحلی را در دست دارد، مهم ترین دغدغه اش این است که چگونه می تواند در کوتاه ترین زمان ممکن، وجه آن را از صادرکننده دریافت کند. در گذشته، این فرآیند معمولاً شامل طرح یک دعوای حقوقی بود که زمان بر بود و نیاز به صدور حکم قطعی از دادگاه داشت. اما با تصویب ماده ۲۳ قانون صدور چک، مسیر جدیدی برای وصول وجه چک های بلامحل فراهم شده که سرعت و کارایی بالاتری دارد.

ماده ۲۳ قانون صدور چک و اصلاحات آن

ماده ۲۳ قانون صدور چک، که در سال ۱۳۹۷ دستخوش اصلاحاتی مهم شد، به دارندگان چک های صیادی این امکان را می دهد که بدون نیاز به طرح دعوای حقوقی و صدور حکم از دادگاه، مستقیماً از طریق دادگاه صادرکننده اجرائیه، به مطالبه وجه چک بپردازند. این ماده به عنوان یک تحول بزرگ در نظام حقوقی چک محسوب می شود و با هدف افزایش اعتبار چک و کاهش دعاوی قضایی مربوط به آن، به وجود آمده است.

اصلاحات سال ۱۳۹۷ قانون صدور چک، با معرفی سامانه صیاد و الزام به ثبت و تأیید چک ها در این سامانه، اعتبار چک را به شدت افزایش داد. بر این اساس، چک های صادر شده از سال ۱۳۹۷ به بعد، که به «چک های صیادی» معروف اند، باید دارای مشخصات منحصر به فردی از جمله کد ۱۶ رقمی صیادی باشند و اطلاعات آن ها در سامانه مرکزی بانک مرکزی به ثبت برسد. این تغییرات، بستری را فراهم آورد تا فرآیند صدور اجرائیه مستقیم بر پایه ماده ۲۳ قانون، برای این نوع از چک ها امکان پذیر شود.

ماهیت اجرائیه مستقیم: چرا این روش سریع تر است؟

ماهیت اصلی اجرائیه مستقیم بر اساس ماده ۲۳ قانون صدور چک در این است که دیگر نیازی به گذراندن مراحل طولانی دادرسی برای اثبات طلب نیست. در واقع، خود گواهی عدم پرداخت چک (برگشتی) به همراه چک، به منزله یک سند لازم الاجرا تلقی می شود که دادگاه بر مبنای آن، مستقیماً دستور صدور اجرائیه را صادر می کند. این امر به معنای آن است که دارنده چک از مراحل زمان بر مانند تشکیل جلسات دادرسی، ارائه لایحه، و انتظار برای صدور حکم بدوی و تجدیدنظر معاف می شود.

با این روش، زمانی که دارنده چک دادخواست خود را به دادگاه تقدیم می کند، دادگاه با احراز شرایط قانونی (که در بخش های بعدی به تفصیل شرح داده خواهد شد)، بدون تشکیل جلسه و رسیدگی ماهوی به دعوا، دستور صدور اجرائیه را صادر و به صادرکننده چک ابلاغ می کند. این فرآیند، سرعت وصول وجه چک را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد و به دارنده چک کمک می کند تا با کمترین اتلاف وقت و هزینه، به حق خود برسد.

تفاوت های اساسی با سایر روش ها

درک تفاوت های اساسی میان روش صدور اجرائیه مستقیم با سایر روش های مطالبه وجه چک، برای انتخاب بهترین مسیر قانونی ضروری است:

• مقایسه با دعوای حقوقی مطالبه وجه چک: در دعوای حقوقی، دارنده چک باید دادخواستی را به دادگاه عمومی تقدیم کند و برای اثبات طلب خود و دریافت حکم محکومیت صادرکننده، مراحل دادرسی را طی کند. این فرآیند شامل تبادل لوایح، برگزاری جلسات رسیدگی، صدور حکم بدوی و در نهایت احتمالاً مراحل تجدیدنظر و فرجام خواهی است که می تواند ماه ها و حتی سال ها به طول انجامد. پس از قطعیت حکم، دارنده چک می تواند درخواست صدور اجرائیه بر اساس حکم قطعی دادگاه را بنماید. در مقابل، روش اجرائیه ماده ۲۳، همان طور که گفته شد، نیازی به دادرسی و صدور حکم ندارد و مستقیماً پس از تأیید دادگاه، منجر به صدور اجرائیه می شود.
• مقایسه با شکایت کیفری چک: شکایت کیفری چک، فقط در شرایط بسیار خاصی قابل طرح است. برای مثال، چک باید دارای تاریخ روز باشد، در مهلت های قانونی به بانک مراجعه شده باشد و عدم پرداخت آن به دلیل کافی نبودن موجودی باشد (نه دلایل دیگر مانند دستور عدم پرداخت). در صورت احراز شرایط، صادرکننده چک ممکن است به مجازات حبس محکوم شود. اما هدف اصلی از شکایت کیفری، مجازات صادرکننده است و نه لزوماً وصول وجه چک. ضمن اینکه، با توجه به اصلاحات جدید قانون چک، بسیاری از چک ها شرایط شکایت کیفری را از دست داده اند. روش اجرائیه ماده ۲۳، صرفاً به دنبال وصول وجه چک است و ابعاد کیفری ندارد.

محدودیت اصلی: عدم امکان مطالبه خسارت تأخیر تأدیه در این روش

یکی از مهم ترین نکاتی که دارنده چک باید به آن توجه ویژه داشته باشد، این است که در روش درخواست صدور اجرائیه مستقیم بر اساس ماده ۲۳ قانون صدور چک، امکان مطالبه خسارت تأخیر تأدیه وجود ندارد. این خسارت که در دعاوی حقوقی به نرخ شاخص تورم سالانه از تاریخ سررسید چک محاسبه و قابل وصول است، در این روش قابل مطالبه نیست. اگر دارنده چک مایل به دریافت خسارت تأخیر تأدیه باشد، باید دادخواست جداگانه ای را از طریق دادگاه عمومی و به روش دعوای حقوقی طرح کند. این نکته کلیدی، تفاوت عمده این روش با دعوای حقوقی است و آگاهی از آن، از بروز اشتباهات و انتظارات نادرست جلوگیری می کند.

مطالبه خسارت تأخیر تأدیه، جزو مواردی نیست که در اجرائیه مستقیم بر اساس ماده ۲۳ قانون صدور چک قابل درخواست باشد. برای این منظور، باید از طریق دعوای حقوقی مجزا اقدام کرد.

شرایط لازم برای درخواست صدور اجرائیه چک بلامحل

برای اینکه دارنده چک بتواند از مزایای صدور اجرائیه مستقیم بر اساس ماده ۲۳ قانون صدور چک بهره مند شود، لازم است که چک مورد نظر و اقدامات انجام شده در رابطه با آن، واجد شرایط قانونی خاصی باشند. عدم رعایت هر یک از این شرایط می تواند منجر به رد درخواست صدور اجرائیه شود.

صیادی بودن چک

یکی از اولین و مهم ترین شرایط، این است که چک مورد نظر حتماً از نوع «چک صیادی» باشد. این چک ها، همان طور که قبلاً اشاره شد، دارای یک کد ۱۶ رقمی منحصر به فرد هستند و اطلاعات آن ها باید در سامانه بانک مرکزی ثبت و تأیید شده باشد. چک های عادی (غیر صیادی) که قبل از اصلاحات سال ۱۳۹۷ صادر شده اند، مشمول این ماده قانونی نمی شوند و برای وصول وجه آن ها باید از طریق طرح دعوای حقوقی یا در صورت احراز شرایط، شکایت کیفری اقدام کرد.

گواهی عدم پرداخت از بانک

دریافت «گواهی عدم پرداخت» یا همان «برگه برگشتی» از بانک محال علیه، شرط اساسی دیگری است. این گواهی باید توسط بانکی که چک روی آن صادر شده است، و پس از مراجعه دارنده چک و عدم موجودی کافی در حساب صادرکننده، صادر گردد. در این گواهی باید نکات زیر درج شده باشد:

• کد رهگیری: گواهی عدم پرداخت حتماً باید دارای کد رهگیری باشد. این کد برای پیگیری های بعدی و استعلامات الکترونیکی ضروری است.
• علت دقیق برگشت: علت برگشت خوردن چک (مثلاً کسری موجودی، فقدان موجودی، مسدودی حساب و…) باید به طور واضح و دقیق در گواهی ذکر شود.
• مدت زمان مراجعه به بانک: دارنده چک باید ظرف حداکثر شش ماه از تاریخ صدور چک، به بانک مراجعه کرده و گواهی عدم پرداخت را دریافت نماید. اگر این مهلت منقضی شود، دارنده چک ممکن است برخی از حقوق خود را از دست بدهد، هرچند برای درخواست اجرائیه مستقیم بر اساس ماده ۲۳، این شرط مهلت شش ماهه صریحاً در قانون ذکر نشده است اما برای حفظ حقوق کلی دارنده چک از اهمیت بالایی برخوردار است.

مهلت قانونی: عدم گذشتن ۵ سال از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت

پس از دریافت گواهی عدم پرداخت، دارنده چک نباید بیش از پنج سال از تاریخ صدور این گواهی برای ثبت دادخواست صدور اجرائیه، صبر کند. این مهلت پنج ساله، یک فرصت قانونی برای اقدام است و با انقضای آن، ممکن است دارنده چک دیگر نتواند از این روش سریع استفاده کند و مجبور به طرح دعوای حقوقی شود که فرآیندی طولانی تر و پیچیده تر دارد.

خواهان (دارنده چک) و خوانده (صادرکننده چک)

مشخصات خواهان (دارنده چک) و خوانده (صادرکننده چک) باید به طور کامل و دقیق در دادخواست درج شود:

• خواهان (دارنده چک): فردی که دادخواست را تقدیم می کند باید دارای اهلیت قانونی (عاقل، بالغ، رشید) باشد. نام، نام خانوادگی، کد ملی، شغل و آدرس دقیق او باید در دادخواست قید شود.
• خوانده (صادرکننده چک): مشخصات صادرکننده چک نیز شامل نام، نام خانوادگی، کد ملی، شغل و آدرس دقیق و معلوم وی باید در دادخواست آورده شود. داشتن آدرس دقیق خوانده بسیار حیاتی است، زیرا برگ اجرائیه باید به او ابلاغ شود. در صورت عدم دسترسی به آدرس خوانده، فرآیند ممکن است دچار پیچیدگی هایی شود که در بخش نکات کاربردی به آن اشاره خواهد شد.

عدم وجود ایراد حقوقی به چک

چک باید از نظر حقوقی بی عیب و نقص باشد. به عنوان مثال، نباید مخدوش شده باشد، فاقد امضا نباشد، یا لاشه چک موجود نباشد. هرگونه ایراد اساسی به ظاهر یا محتوای چک می تواند مانع از صدور اجرائیه مستقیم شود و دارنده چک را مجبور به طرح دعوای حقوقی کند که در آن ایرادات احتمالی قابل بررسی و رفع باشند.

مدارک مورد نیاز و نحوه تنظیم دادخواست

تنظیم یک دادخواست صحیح و کامل، به همراه ارائه تمامی مدارک لازم، گام اساسی برای موفقیت در فرآیند درخواست صدور اجرائیه چک بلامحل است. کوچک ترین نقص در این مرحله می تواند منجر به رد دادخواست یا تأخیر در رسیدگی شود.

مدارک ضروری

مدارکی که باید به دادخواست پیوست شوند و معمولاً باید رونوشت مصدق (کپی برابر با اصل) آن ها تهیه شود، عبارتند از:

1. اصل و کپی برابر با اصل چک بلامحل: چک باید به طور کامل و بدون نقص، از هر دو طرف (در صورت وجود نوشته در پشت چک) کپی برابر اصل شود.
2. اصل و کپی برابر با اصل گواهی عدم پرداخت (برگشتی) دارای کد رهگیری: این گواهی، سند اصلی اثبات بلامحل بودن چک است و باید تمامی مشخصات لازم از جمله کد رهگیری و علت دقیق برگشت را دارا باشد.
3. کپی کارت ملی خواهان: برای احراز هویت دارنده چک.
4. وکالتنامه وکیل (در صورت وجود): اگر دارنده چک از طریق وکیل اقدام می کند، اصل و کپی وکالتنامه وکیل نیز باید ضمیمه دادخواست شود.

نحوه تکمیل فرم دادخواست (مورد به مورد)

تکمیل بخش های مختلف فرم دادخواست باید با دقت و توجه به جزئیات انجام شود:

• خواهان:
  • نام، نام خانوادگی کامل دارنده چک (مطابق با کارت ملی).
  • نام پدر.
  • کد ملی ۱۰ رقمی.
  • شغل.
  • آدرس دقیق: شامل شهر، خیابان اصلی، کوچه، پلاک، طبقه و واحد. آدرس دقیق برای ابلاغ اوراق قضایی ضروری است.
  • شماره تماس (اختیاری اما توصیه می شود).
• خوانده:
  • نام، نام خانوادگی کامل صادرکننده چک (مطابق با کارت ملی).
  • نام پدر.
  • کد ملی ۱۰ رقمی.
  • شغل.
  • آدرس دقیق: آدرس پستی دقیق و کامل خوانده برای ابلاغ اجرائیه حیاتی است. در صورت عدم دسترسی به آدرس صحیح، فرآیند با مشکلات جدی مواجه خواهد شد.
  • شماره تماس (در صورت اطلاع).
• وکیل: (در صورت معرفی وکیل)
  • نام و نام خانوادگی وکیل/نماینده.
  • شماره پروانه وکالت.
  • آدرس دفتر.
  • شماره تماس.
• خواسته و بهای آن:
  • این قسمت باید به دقت نگارش شود: صدور اجرائیه نسبت به وجه یک فقره چک صیادی به شماره سریال [شماره سریال چاپی روی چک] و شماره استعلام صیادی [شماره ۱۶ رقمی مندرج در گواهی عدم پرداخت یا برگ سبز صیاد] به مبلغ [مبلغ چک به عدد] ریال معادل [مبلغ چک به حروف] تومان و مطالبه کلیه خسارات دادرسی شامل هزینه های قانونی، دادرسی، ابطال تمبر و حق الوکاله وکیل (در صورت معرفی).
  • تأکید مجدد: لازم است در این قسمت دوباره یادآوری شود که مطالبه خسارت تأخیر تأدیه در این قسمت درج نمی شود. این تکرار برای جلوگیری از هرگونه ابهام و خطا ضروری است.
• دلایل و منضمات:
  • لیست دقیق تمامی مدارکی که در بالا ذکر شد و به دادخواست پیوست می شوند، باید در این بخش آورده شود.
• شرح دادخواست:
  • در این بخش، وقایع به صورت منطقی و مستدل شرح داده می شود. ابتدا به صدور چک توسط خوانده، شماره سریال، تاریخ سررسید و مبلغ آن اشاره می گردد. سپس، وقایع مربوط به مراجعه به بانک، عدم پرداخت وجه چک و صدور گواهی عدم پرداخت با ذکر شماره و تاریخ آن و کد رهگیری توضیح داده می شود.
  • ضروری است به ماده ۲۳ قانون صدور چک به عنوان مستند قانونی درخواست صدور اجرائیه ارجاع داده شود.
  • همچنین، می توان در این بخش از دادگاه درخواست کرد که در صورت عدم پرداخت وجه چک در مهلت مقرر قانونی پس از ابلاغ اجرائیه، دستور توقیف اموال صادرکننده معادل وجه چک، همزمان با ابلاغ اجرائیه، صادر شود. این درخواست می تواند به تسریع فرآیند توقیف اموال کمک کند.

هزینه های دادرسی

هزینه های دادرسی شامل هزینه ابطال تمبر، هزینه ثبت دادخواست و سایر هزینه های قانونی است که بر اساس تعرفه های مصوب قوه قضائیه محاسبه می شود. مبلغ این هزینه ها بسته به مبلغ چک متفاوت است. خبر خوب این است که تمامی این هزینه ها در قالب خسارات دادرسی قابل مطالبه از خوانده (صادرکننده چک) هستند و در صورت موفقیت دارنده چک در وصول طلب، از وی دریافت خواهند شد.

نمونه دادخواست صدور اجرائیه نسبت به چک بلامحل

در این بخش، یک نمونه دادخواست کامل و استاندارد برای درخواست صدور اجرائیه نسبت به چک بلامحل بر اساس ماده ۲۳ قانون صدور چک ارائه می شود. این نمونه با رعایت تمامی نکات حقوقی و دستورالعمل های نگارشی تنظیم شده و با قابلیت کپی و ویرایش، می تواند راهنمای عملی برای تنظیم دادخواست شما باشد.

“`
بسمه تعالی

ریاست محترم دادگاه عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان مربوطه و محل استقرار دادگاه]

با سلام و احترام،

مشخصات خواهان:
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی کامل دارنده چک]
نام پدر: [نام پدر دارنده چک]
کد ملی: [کد ملی ۱۰ رقمی دارنده چک]
شغل: [شغل دارنده چک]
آدرس: [آدرس پستی دقیق و کامل خواهان (شامل شهر، خیابان، کوچه، پلاک، طبقه، واحد)]
شماره تماس: [شماره تماس خواهان]

مشخصات خوانده:
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی کامل صادرکننده چک]
نام پدر: [نام پدر صادرکننده چک]
کد ملی: [کد ملی ۱۰ رقمی صادرکننده چک]
شغل: [شغل صادرکننده چک]
آدرس: [آدرس پستی دقیق و کامل خوانده (شامل شهر، خیابان، کوچه، پلاک، طبقه، واحد)]
شماره تماس: [شماره تماس خوانده]

مشخصات وکیل/نماینده قانونی (در صورت وجود):
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی وکیل/نماینده]
شماره پروانه: [شماره پروانه وکالت]
آدرس دفتر: [آدرس دفتر وکیل]
شماره تماس: [شماره تماس وکیل]

خواسته و بهای آن:
صدور اجرائیه نسبت به وجه یک فقره چک صیادی به شماره سریال [شماره سریال چاپی روی چک] و شماره استعلام صیادی [شماره ۱۶ رقمی مندرج در گواهی عدم پرداخت یا برگ سبز صیاد] به مبلغ [مبلغ چک به عدد] ریال معادل [مبلغ چک به حروف] تومان و مطالبه کلیه خسارات دادرسی شامل هزینه های قانونی، دادرسی، ابطال تمبر و حق الوکاله وکیل (در صورت معرفی وکیل).
توضیح مهم: مطالبه خسارت تأخیر تأدیه در این قسمت از دادخواست درج نمی شود و مستلزم طرح دعوای جداگانه است.

دلایل و منضمات:
1. رونوشت مصدق (کپی برابر اصل) چک صیاد به شماره سریال [شماره سریال چاپی روی چک] مورخ [تاریخ سررسید چک].
2. رونوشت مصدق (کپی برابر اصل) گواهی عدم پرداخت (برگشتی) دارای کد رهگیری به شماره [شماره گواهی عدم پرداخت] مورخ [تاریخ صدور گواهی] صادره از بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه صادرکننده گواهی].
3. تصویر مصدق کارت ملی خواهان.
4. وکالتنامه [در صورت وجود وکیل].

شرح دادخواست:
ریاست محترم دادگاه عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان مربوطه]
با سلام و احترام،
به استحضار عالی می رساند؛ خوانده محترم آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خوانده] اقدام به صدور یک فقره چک صیادی به شماره سریال [شماره سریال چاپی روی چک] و شماره استعلام صیادی [شماره ۱۶ رقمی صیادی] به تاریخ سررسید [تاریخ سررسید چک] به مبلغ [مبلغ چک به عدد] ریال به عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه صادرکننده چک] در وجه موکل/اینجانب [نام خواهان] نموده اند.

نظر به اینکه در تاریخ سررسید چک فوق الذکر، موکل/اینجانب به بانک محال علیه مراجعه نموده و به علت [مثال: فاقد موجودی بودن حساب بانکی/کسر موجودی] صادرکننده، چک مزبور بلامحل اعلام گردیده و بانک محال علیه گواهی عدم پرداخت به شماره [شماره گواهی عدم پرداخت] مورخ [تاریخ صدور گواهی] با کد رهگیری [کد رهگیری گواهی] را صادر و تحویل اینجانب/موکل نموده است (که رونوشت مصدق آن به پیوست تقدیم می گردد).

با عنایت به اینکه چک فوق الذکر از نوع چک های صیادی بوده و تمامی شرایط قانونی مقرر در ماده ۲۳ قانون صدور چک (با اصلاحات سال ۱۳۹۷) را جهت درخواست صدور اجرائیه مستقیم دارا می باشد و خوانده محترم نیز تاکنون از پرداخت وجه چک و ایفای تعهدات خود امتناع ورزیده اند، لذا مستنداً به ماده ۲۳ قانون صدور چک، تقاضای صدور اجرائیه علیه خوانده محترم جهت وصول وجه چک و همچنین مطالبه کلیه خسارات دادرسی اعم از هزینه دادرسی، ابطال تمبر و حق الوکاله وکیل (در صورت معرفی وکیل) از محضر آن مقام محترم مورد استدعاست.

ضمناً، با توجه به عدم انجام تعهد از سوی خوانده محترم، در صورت عدم پرداخت وجه چک در مهلت مقرر قانونی پس از ابلاغ اجرائیه، تقاضای توقیف اموال ایشان معادل وجه چک، همزمان با ابلاغ اجرائیه مورد درخواست می باشد.

با تشکر و احترام فراوان،
[نام و نام خانوادگی خواهان یا وکیل خواهان]
[امضاء]
[تاریخ تنظیم دادخواست]
“`

مراحل پس از ثبت دادخواست و صدور اجرائیه

پس از تنظیم و تکمیل دادخواست و تهیه تمامی مدارک لازم، فرآیند صدور اجرائیه وارد مراحل اجرایی خود می شود. آگاهی از این مراحل برای دارنده چک، جهت پیگیری مؤثر و سریع پرونده، حائز اهمیت است.

ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی

اولین گام پس از تنظیم دادخواست، ثبت آن در یکی از «دفاتر خدمات الکترونیک قضایی» است. دارنده چک (یا وکیل او) با مراجعه به این دفاتر و ارائه مدارک و دادخواست تنظیم شده، درخواست خود را به صورت الکترونیکی به دادگاه صالح ارسال می کند. کارکنان دفتر خدمات قضایی، مدارک را بررسی کرده و پس از اسکن و ثبت در سیستم، به دادگاه ارجاع می دهند. پیگیری وضعیت دادخواست از طریق کد رهگیری که از دفتر خدمات قضایی دریافت می شود، امکان پذیر است.

بررسی و تأیید توسط دادگاه

پس از ثبت الکترونیکی دادخواست، پرونده به شعبه مربوطه دادگاه عمومی و انقلاب ارجاع داده می شود. در این مرحله، قاضی دادگاه بدون نیاز به تشکیل جلسه دادرسی یا شنیدن دفاعیات خوانده، صرفاً مدارک ارائه شده (چک و گواهی عدم پرداخت) را از منظر قانونی بررسی می کند. مهم ترین نکته این است که آیا چک صیادی است، گواهی عدم پرداخت صحیح صادر شده و سایر شرایط ماده ۲۳ رعایت شده اند یا خیر. در صورت احراز تمامی شرایط، دادگاه دستور صدور اجرائیه را صادر می کند.

صدور برگ اجرائیه

پس از دستور دادگاه، «برگ اجرائیه» صادر می شود. این برگ، سندی رسمی است که به صادرکننده چک دستور می دهد تا وجه چک را ظرف مهلت قانونی پرداخت کند. برگ اجرائیه به نشانی خوانده (صادرکننده چک) که در دادخواست ذکر شده، ابلاغ می شود. ابلاغ معمولاً به صورت الکترونیکی از طریق سامانه ثنا و در صورت عدم امکان، به صورت فیزیکی توسط مأمور ابلاغ انجام می گیرد.

مهلت قانونی برای صادرکننده

پس از ابلاغ برگ اجرائیه به صادرکننده چک، او یک مهلت ۱۰ روزه برای انجام یکی از این اقدامات دارد:

1. پرداخت وجه چک: در صورتی که صادرکننده وجه چک را پرداخت کند، پرونده مختومه می شود.
2. معرفی مال: اگر صادرکننده قادر به پرداخت نقدی نباشد، می تواند در این مهلت ۱۰ روزه، اموالی را که متعلق به خودش است (مانند ملک، خودرو، حساب بانکی) به اجرای احکام معرفی کند تا از آن طریق وجه چک وصول شود.
3. اعتراض به اجرائیه: صادرکننده می تواند ظرف همین مهلت ۱۰ روزه، به دلایل قانونی خاص (مثلاً ادعای جعل چک، یا پرداخت وجه آن و عدم برگشت چک از دارنده) به صدور اجرائیه اعتراض کند. اعتراض او مورد رسیدگی قرار می گیرد و تا زمان تعیین تکلیف، عملیات اجرایی متوقف خواهد شد.

اجرای حکم و توقیف اموال

اگر صادرکننده چک ظرف مهلت ۱۰ روزه نسبت به پرداخت وجه چک یا معرفی مال اقدام نکند، دارنده چک می تواند درخواست «توقیف اموال» او را از اجرای احکام دادگستری بنماید. در این مرحله:

• معرفی اموال توسط دارنده چک: دارنده چک می تواند اموالی از صادرکننده که از آن ها اطلاع دارد (مانند پلاک ثبتی ملک، شماره حساب بانکی، مشخصات خودرو) را به اجرای احکام معرفی کند تا دستور توقیف آن ها صادر شود.
• استعلام از مراجع مربوطه: حتی اگر دارنده چک اطلاعی از اموال صادرکننده نداشته باشد، می تواند از اجرای احکام درخواست کند تا از مراجع مختلف مانند اداره ثبت اسناد و املاک، اداره راهنمایی و رانندگی، بانک مرکزی، سازمان بورس و اوراق بهادار و… استعلام گرفته شود تا اموال منقول و غیرمنقول صادرکننده شناسایی و توقیف شوند.
• مزایده و فروش اموال جهت وصول طلب: پس از توقیف اموال، این اموال (بر اساس نوع آن ها) از طریق مزایده به فروش می رسند و وجه حاصل از فروش به دارنده چک پرداخت می شود. این فرآیند ممکن است زمان بر باشد، اما مسیر قانونی برای وصول طلب را هموار می کند.

نکات حقوقی مهم و هشدارهای کاربردی

در طول فرآیند مطالبه وجه چک بلامحل از طریق اجرائیه ماده ۲۳، برخی نکات حقوقی و هشدارهای کاربردی وجود دارد که توجه به آن ها می تواند از بروز مشکلات و اتلاف وقت جلوگیری کند.

تأکید دوباره بر خسارت تأخیر تأدیه

همان طور که پیشتر اشاره شد، یکی از مهم ترین تفاوت های روش اجرائیه مستقیم بر اساس ماده ۲۳ قانون صدور چک با دعوای حقوقی مطالبه وجه، این است که در این روش امکان مطالبه خسارت تأخیر تأدیه وجود ندارد. این خسارت به معنای جبران کاهش ارزش پول ناشی از تورم است که از تاریخ سررسید چک تا زمان پرداخت محاسبه می شود. اگر دارنده چک مایل به مطالبه این خسارت باشد، باید پس از وصول اصل وجه چک از طریق اجرائیه، یک دادخواست جداگانه حقوقی برای مطالبه خسارت تأخیر تأدیه به دادگاه عمومی تقدیم کند. این امر به دلیل ماهیت متفاوت اجرائیه ماده ۲۳ است که صرفاً به دنبال وصول اصل طلب است.

چک های غیر صیادی (قدیمی)

قانون صدور اجرائیه مستقیم فقط شامل «چک های صیادی» می شود که پس از تاریخ ۲۲/۹/۱۳۹۷ صادر شده اند. بنابراین، اگر دارنده چکی باشید که قبل از این تاریخ صادر شده و فاقد شناسه صیادی باشد، نمی توانید از این روش استفاده کنید. برای وصول وجه این چک ها، باید از طریق «طرح دعوای حقوقی مطالبه وجه چک» به دادگاه عمومی مراجعه کنید که مستلزم دادرسی و صدور حکم قطعی است.

چک های مربوط به سال ۹۷ و قبل از آن

چک های مربوط به قبل از سال ۱۳۹۷ تابع مقررات قبلی قانون صدور چک هستند و آیین نامه اجرایی ماده ۲۳ شامل آن ها نمی شود. دارنده این چک ها باید مسیر قانونی خود را از طریق روش های سنتی (دعوای حقوقی یا در صورت احراز شرایط، شکایت کیفری) ادامه دهد. شناسایی نوع چک و تاریخ صدور آن قبل از هرگونه اقدام، ضروری است.

اقدامات در صورت عدم دسترسی به آدرس خوانده

یکی از چالش های رایج در دعاوی حقوقی، عدم دسترسی به آدرس دقیق خوانده است که می تواند ابلاغ اوراق قضایی را با مشکل مواجه کند. در پرونده های چک نیز، ابلاغ اجرائیه به صادرکننده از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورت عدم دسترسی به آدرس خوانده، می توان از دادگاه درخواست «استعلام آدرس» از مراجع ذی صلاح مانند ثبت احوال یا اداره پست را داشت. همچنین، در برخی موارد، امکان «ابلاغ از طریق روزنامه کثیرالانتشار» (ابلاغ آگهی) نیز وجود دارد، اما این روش ممکن است زمان بر باشد و همیشه کارآمدی لازم را نداشته باشد. در صورت وجود ضامن برای چک، می توان علیه ضامن نیز اقامه دعوا کرد.

مسدودی حساب بانکی صادرکننده

بر اساس ماده ۲۳ مکرر قانون صدور چک، دارنده چک بلامحل می تواند در برخی شرایط، درخواست مسدودی حساب های بانکی صادرکننده چک را از طریق بانک مرکزی و با هماهنگی مراجع قضایی داشته باشد. این اقدام می تواند به اعمال فشار بر صادرکننده برای پرداخت وجه چک کمک کند. برای این کار، دارنده چک باید با در دست داشتن اصل چک و گواهی عدم پرداخت، به شعبه ای که چک را برگشت زده مراجعه و درخواست مسدودی کند. بانک مرکزی، پس از دریافت اطلاعات، اقدام به مسدودی سایر حساب های فرد صادرکننده در تمام بانک ها و مؤسسات اعتباری تا سقف مبلغ چک می کند.

ورشکستگی صادرکننده

در صورتی که صادرکننده چک، یک شرکت یا شخص حقوقی باشد و اعلام ورشکستگی کند، فرآیند وصول وجه چک پیچیده تر می شود. در این حالت، دارنده چک باید طلب خود را به مدیر تصفیه یا اداره تصفیه امور ورشکستگی اعلام کند و ممکن است وصول کل وجه یا بخشی از آن، به زمان زیادی نیاز داشته باشد. در صورت ورشکستگی اشخاص حقیقی نیز، فرآیند مشابهی دنبال می شود و دارنده چک باید در صف سایر طلبکاران قرار گیرد. ورشکستگی، ماهیت سند تجاری چک را تغییر نمی دهد اما مسیر و سرعت وصول وجه را تحت تأثیر قرار می دهد.

اهمیت مشاوره حقوقی

با وجود اینکه این مقاله یک راهنمای جامع ارائه می دهد، اما هر پرونده ای ویژگی های خاص خود را دارد. در بسیاری از موارد، به ویژه اگر با پیچیدگی های حقوقی مواجه هستید، استفاده از مشاوره وکلای دادگستری متخصص در امور اسناد تجاری می تواند بسیار مفید و راهگشا باشد. یک وکیل می تواند با بررسی دقیق اسناد و مدارک، بهترین راهکار را ارائه داده و از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری کند و همچنین در مراحل پیگیری و اجرا، شما را یاری رساند.

در نهایت، انتخاب مسیر قانونی مناسب و پیگیری مجدانه، کلید موفقیت در وصول وجه چک بلامحل است. با آگاهی از حقوق خود و استفاده صحیح از ابزارهای قانونی مانند ماده ۲۳ قانون صدور چک، می توانید به بهترین نحو ممکن از منافع خود محافظت کنید.

استفاده از روش صدور اجرائیه مستقیم بر اساس ماده ۲۳ قانون صدور چک، گامی مهم در جهت تسریع وصول مطالبات و افزایش اعتبار اسناد تجاری است. این روش، با نادیده گرفتن پیچیدگی های دادرسی طولانی، به دارنده چک ابزاری قدرتمند برای احقاق حق خود می دهد.

در این مقاله، به تفصیل به ماهیت، مزایا، شرایط، مدارک لازم، و مراحل اجرایی این روش پرداخته شد. همچنین، یک نمونه دادخواست استاندارد ارائه گردید تا راهنمای عملی برای شما باشد. تأکید مجدد بر عدم امکان مطالبه خسارت تأخیر تأدیه در این روش، به عنوان یک هشدار کلیدی، از اهمیت بالایی برخوردار است.

با دقت در تکمیل اطلاعات، ارائه مدارک صحیح و پیگیری مستمر، دارنده چک می تواند با اطمینان بیشتری گام در مسیر وصول طلب خود بردارد. به یاد داشته باشید که آگاهی از قوانین و انتخاب درست مسیر حقوقی، نقش بسزایی در حفظ حقوق و منافع شما خواهد داشت.