ابوعلی سینا را چرا همه دنیا بیش از ما می شناسند و به او احترام می گذارند؟

ابن سینا از نظر گستردگی و غنای آثارش همواره در شرق و غرب مورد توجه است و این بار دیگر مدیون علمای منصف و برجسته غربی است که شبانه روز به مطالعه این آثار شگفت انگیز پرداختند. در هر سنی به سؤالات علمی و فلسفی مدرن پاسخ دهید.

در آمریکا، بریتانیا و فرانسه، الجزایر، هند و پاکستان و تقریباً در تمام کشورهای بزرگ جهان درباره ابن سینا برگزار شد. مطالب ارائه شده در برخی از این سمینارها اصلا قابل مقایسه با آنچه در ایران نوشته ایم نیست.

یکی از دروس اجباری ما در فلسفه دکارت در اوایل انقلاب و در دوران جنگ سرد برگزار شد، زمانی که من در دانشگاه خوزه فرانسه در مقطع کارشناسی ارشد تحصیل می کردم. استاد ما دکتر دومینیک لوکور، یکی از دکارت های برجسته در فرانسه بود که این درس را برگزار کرد. در روز اول درس پرسید چرا دکارت با سایر فیلسوفان فرانسوی قبل و بعد از خود متفاوت است و آیا واقعاً تافته ای جداست؟ در پرانتز می گویم که فرانسوی ها همیشه خود را عقل گرا معرفی کرده اند و این عقل گرایی را نیز به دکارت نسبت می دهند.

با این سوال در کلاس سکوت حاکم شد. برخی از دانشجویان پاسخ دادند که استاد قبول نکرد. سپس خود معلم با پاسخ عجیبی کلاس را غافلگیر کرد که من را متعجب کرد. آن روزها مصادف با اولین روزهای انقلاب و جنگ تحمیلی بود و رسانه های فرانسوی اخبار جنگ و انقلاب ایران را شب و روز به تفصیل مورد بحث قرار دادند. معلم گفت: وی گفت: اگر به ریشه های عناصر انقلاب ایران نگاه کنید به مذهب شیعه می رسید که بر خلاف دیگر مذاهب اسلامی انقلابی است و همواره با پادشاهان و حاکمان درگیر بوده و آنها را به رسمیت نشناخته است. ابن سینا، فیلسوف بزرگ ایرانی که مسئولیت دانش و فلسفه غرب قرون وسطی را بر عهده داشت، نیز از مذهب انقلابی آن شیعیان بود. چون دین انقلابی بود با حاکمان زمان خود به قدرت رسید و از شهر و دیار مهاجرت کرد».

وی ادامه داد: به نظر من دکارت، یکی از خوانندگان آثار فلسفی ابن سینا به زبان لاتین، نه تنها تحت تأثیر علم و فلسفه، بلکه از مبانی فلسفی سلف ایرانی خود دکارت نیز بوده است. من، – نتیجه می گیرد، تأثیر آثار فلسفی ابن سینا بر انسان معلق. علاوه بر این بهره برداری علمی و فلسفی، می بینیم که دکارت در زمان حیات خود بی قرار بود و برای یافتن خانه ای امن و تحصیل در سایه آن، از شهری به شهر دیگر و از کشوری به کشور دیگر گریخت و در این کار تو نهاه خواهی بود. او می خواهد از ابن سینا الگو بگیرد. »

من در کلاس خیلی خوشحال بودم که استاد اینقدر از ابن سینا تعریف می کند، اما متاسفم که ما ایرانی ها نتوانستیم الگویی از یک اثر فرانسوی تقدیم به دکارت ابن سینا بسازیم. این امر مرا بر آن داشت تا کتابی درباره ابن سینا با نگاهی جدید به طرح تحقیقاتی آینده خود بنویسم.

پس از فارغ التحصیلی، به ایران بازگشتم و در دانشگاه صنعتی شریف، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، به تحقیق درباره علمای اسلام در ایران پرداختم. در آن زمان دکتر مهدی گلشنی ریاست پژوهشکده را بر عهده داشت و من چندین ویژه نامه درباره خیام و حاج نصیر منتشر کردم. بعد از آن پروژه ابن سینا را شروع کردم و از داخل و خارج از ایران مقاله خواستم تا کتاب منتشر شد. تا کنون ، علمای بزرگ ابن سینا بیشتر بر مشکلات متافیزیکی و عرفان ابن سینا متمرکز بوده اند؛ اگر در غرب جنبه های دیگری از ابن سینا مانند ریاضیات، نجوم، کیهان شناسی، موسیقی مورد مطالعه قرار می گیرد، می خواهم با ارائه ترجمه هایی از این گونه آثار به ابن سینای امروزی کشورم اشاره کنم. نویسندگان و مترجمان این کتاب از نویسندگان و صاحب نظران برجسته رشته تحصیلی خود هستند که متاسفانه در زمان انتشار، نویسنده ایرانی دکتر ساسان سپنتا و نویسنده فرانسوی آقای مائورو زونتا درگذشتند. آنها گفتند که نمی توانند شاهد انتشار مقاله باشند.

نویسنده سوری یکی از مقالات، آقای قسام فینیانوس، به دلیل حملات داعش و گروه های تروریستی در سوریه، سمت خود را ترک کرده است و من در حال حاضر از او اطلاعی ندارم. یکی از بهترین مقالات این کتاب متعلق به دکتر گلشنی و شاگردش دکتر جمالی است که از دیدگاه ابن سینا درباره رابطه آگاهی و ذهن و مغز است. همچنین دو مقاله درباره آثار نجومی ابن سینا یکی به زبان فارسی و دیگری به زبان فرانسه نوشته ام که امیدوارم مورد توجه قرار گیرد. همچنین مقالاتی از اساتید خارجی در زمینه منطق مدالیته از نظر ابن سینا توسط اساتید ایرانی به فارسی ترجمه شده است و این مقالات نیز نگاهی تازه به مضامین منطقی ابن سینا دارد.

نوشتن کتابی درباره ابن سینا را نه تنها به دلیل دانش ابن سینا، بلکه به دلیل نقش این نابغه بزرگ در تمدن اسلامی انتخاب کردم. از هر طرف که نگاه کنی مدل تمدن بی نظیره! مثلاً اگر زندگی نامه برخی از دانشمندان شرق و غرب را مطالعه کنید، می بینید که آنها گاهی برای پیشبرد اهداف علمی خود مجبورند از خواسته های قلبی خود دست بکشند و از دستورات پادشاهان یا ملکه ها اطاعت کنند. حاکمان .. ما افراد زیادی داریم که نیازی به ذکر نام نیست. فقط کسانی که تحصیلکرده و فاقد اخلاق و دین بودند از علم خود برای خدمت به دشمنان بشریت استفاده کردند.

یکی دیگر از خصوصیات ابن سینا این بود که علوم روزگار خود او را احاطه کرده بودند. امروزه به دلیل گسترش علم و پیدایش دانش جدید، عده ای بر خلاف گذشته نیاز به تخصص در یک علم دارند و برای یک محقق امروزی، عمر انسان برای تسلط بر چندین علم کافی نیست; اما حتی اینها اغلب در یک زمینه نوآوری ندارند. من با برخی از این اساتید در دانشگاه صنعتی شریف و همچنین سایر دانشگاه ها آشنا شدم و متوجه شدم که آنها فقط از موضوعات اصلی ادبیات، دین، فلسفه و سیاست کشورشان بی اطلاع هستند. آنها همچنین فاقد ابتکار عمل در حرفه خود هستند. مثلا من یک استاد ریاضی را می شناسم که جبر است اما به بحث هندسی نمی پردازد، برعکس، اگر ابن سینا را مطالعه کنید، از محیط او در علوم مختلف متحیر می شوید!

دانشگاه صنعتی شریف و استاد گروه فلسفه علم این دانشگاه در خصوص لزوم توجه بیشتر به ابعاد ناشناخته این دانشمند بزرگ یادداشتی ارسال کردند که در ادامه می خوانید. ما ایرانیان فرزندان علمی و فلسفی خود به ویژه ابن سینا را نمی‌شناسیم و احتمالاً نمی‌شناسیم و همین عدم آگاهی ما را از عرضه کالاهای ارزشمند خود به بازار جهانی باز داشته است. و غربی ها در این زمینه از ما پیشی گرفته اند. ابن سینا از نظر گستردگی و غنای آثارش همواره در شرق و غرب مورد توجه است و این بار دیگر مدیون علمای منصف و برجسته غربی است که شبانه روز به مطالعه این آثار شگفت انگیز پرداختند. در تمام سنین به سوالات علمی و فلسفی مدرن پاسخ دهید. در همه کشورهای بزرگ جهان از آمریکا، بریتانیا و فرانسه گرفته تا الجزایر، هند و پاکستان و در مورد ابن سینا اتفاق افتاد. مطالب ارائه شده در برخی از این سمینارها اصلا قابل مقایسه با آنچه در ایران نوشته ایم نیست. انگیزه اصلی من از تالیف این کتاب ترجمه و چاپ برخی از این مقالات بوده است و شما نیز با بررسی مقالات این کتاب با من موافق خواهید بود.

23302