کاربرد تسبیح در تمام ادیان بزرگ جهان کم و بیش مرسوم بوده است. کهن‌ترین سند مکتوب مربوط به کاربرد تسبیح، متون ادبی هندو ست که به رواج استفاده از تسبیح میان برهمن‌ها اشاره می‌کند. در فلسفه ، هر بودایی با در دست داشتن تسبیح به مثابه جزئی از کل و مهره‌ای کنار مهره‌های دیگر رشته‌ای را تشکیل می‌دهد که نهایتاً به بودا متصلشان می‌کند. تسبیحی ۳۲ یا ۹۹ مهره را در روزهای (سَبْت) مقدس در دست می‌گیرند. امروزه نیز برای شمارش نمازگزاران از «تسبیحهای نذرانه» استفاده می‌کنند. استفاده از تسبیح در میان بیشتر رایج است، جز پیروان محمدبن عبدالوهاب تمیمی نجدی (ح ۱۱۱۵ـ۱۲۰۶) که آن را نوعی می‌دانند و برای شمارش اذکار از انگشتان دست استفاده می‌کنند.
اذکاری که مسلمانان در طول روز، بخصوص پس از ، با تسبیح ادا می‌کنند، معمولاً مشتمل است برشهادت به یگانگی خدا (لااله الا الله)، تکبیر، تحمید، منزه دانستن او یا تسبیح و همچنین فرستادن درود بر پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم، امامان علیهم‌السلام و یا به ایشان . ، مجلسی ، بحارالانوار ، ج۸۲، ص۹۶ . در بین برخی نیز تسبیحی که با آن ذکر گفته‌اند، نوعی و دارد و برای برکت بخشی، به جانشینان آن‌ها به می‌رسد. از تسبیح برای و الموسوعة العربیّة المیسّرة، زیرنظر محمد شفیق غربال، ذیل «سبحة»، قاهره ۱۹۶۵ـ۱۹۸۷، چاپ افست بیروت . نیز استفاده میشود.
تسبیح مسلمانان عموماً صد دانه (مهره) دارد که شاید نماد ۹۹ اسم از به اضافه اسم جلاله الله و یا برابر اذکار تسبیحات حضرت زهرا علیهاالسلام باشد.
تسبیح صد دانه‌ای با دو مهره کوچکتر یا بزرگتر به نام «عدسک» به سه قسمت ۳۳ دانه‌ای تقسیم میشود و با احتساب مهره بزرگتری به نام «شیخک» یا «امام»، که معمولاً مخروطی است و دو سرِ رشته تسبیح را به هم وصل می‌کند، شمار دانه‌ها به صد می‌رسد.
تسبیحهای ۳۴ دانه‌ای نیز در میان مسلمانان رواج دارد.
برخی فرق صوفیه از تسبیح هزار دانه‌ای استفاده می‌کنند که در نشانه کثرت و است.
علی اکبر علائی ، «داستان پیدایش تسبیح و اقسام آن»،هنر و مردم، ص ۳۰ـ۳۱، ش ۲۸ (بهمن ۱۳۴۳). دهخدا، ذیل واژه، تسبیح . این تسبیح در مراسم خاکسپاری به کار می‌رود و اذکاری که با آن گفته میشود، به می‌گردد. در اغلب زیارتگاهها و شهرهاییکه برای مسلمانان اهمیت دینی دارند، تسبیح ــ در کنار مهر ــ از انواع سوغاتها به شمار می‌آید و ازاین‌رو خرید و فروش تسبیح و مشاغلی همچون تسبیح بندی در آن شهرها رواج دارد.
تسبیح در فرهنگ مردم جامعه‌های اسلامی و ایرانی جایگاه خاص دارد و مسلمانان آن را به نشانه در دست می‌گیرند و می‌گردانند و ذکر می‌گویند. معمولاً زائران برخی اماکن مقدس و بقاع متبرکه مُهر و تسبیحهای تبرک شده از زیارتگاهها به ارمغان می‌آورند. در جانمازشان تسبیح می‌گذارند تا در فاصله میان دو نماز یا در پایان با آن ذکر بگویند. و تسبیح و علیه‌السلام و برای شیعیان ارزش معنوی بالایی دارد. شیعیان در دست داشتن تسبیح تربت را بزرگ می‌دانند و از آن برای برآوردن حاجاتشان استفاده می‌کنند. در ، دانه های تسبیح را که نشان دهنده زهد و یا و تظاهر به مسلمانی است، گاه به دانه‌هایی تشبیه کرده‌اند که با آن‌ها مرغان (جویندگان راه حق) را جلب و شکار می‌کنند. شمس الدین محمد حافظ، دیوان، ج۱، ص۳۲۹، چاپ محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران ۱۳۶۹ ش.
الیاس بن یوسف نظامی، سبعة حکیم نظامی، ج۱، مخزن الاسرار، ص۱۲۰، چاپ وحید دستگردی، تهران ۱۳۶۳ ش. عبدالرحمان بن احمد جامی، غزلیّات مولانا نورالدّین عبدالرّحمن جامی، غزل ۴۳۷ ، چاپ بدرالدّین یغمائی، (تهران) ۱۳۶۸ ش. گاه نیز آن را با زنّار ــ که نشانه مسیحیت تلقی می‌شده ــ در تقابل قرار داده‌اند. بدیل بن علی خاقانی، دیوان، ج۱، ص۶۳۹، چاپ ضیاءالدین سجادی، تهران ۱۳۶۸ ش. محمدبن ابراهیم عطار، دیوان، غزل ۸۰۸، چاپ تقی تفضلی، تهران ۱۳۶۲ ش.
سلمان بن محمد سلمان ساوجی، کلیات سلمان ساوجی ، غزل ۲۹۶، چاپ عباسعلی وفایی ، تهران ۱۳۷۶ ش. ازینرو، «تسبیح گسلیدن» و «زنار بستن» از نامسلمانی و ، و در کنایه از رها کردن اسلام صوری و ریایی است. رحیم عفیفی، فرهنگنامة شعری، ذیل همین واژه ها، تهران ۱۳۷۲ ش. ترکیباتی از کلمه تسبیح در ادبیات فارسی وجود دارد، مانند «تسبیح خانه» به معنای و «تسبیح شمار» به معنای زاهد. محمد پادشاه بن غلام محیی الدین شاد، آنندراج: فرهنگ جامع فارسی، ذیل «تسبیح شمار»، چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۶۳
شرابه، منگوله و یا کرکوش چیست
شرابه یا منگوله که در گویش برخی از مردم به هم مشهور است، از اجزای اصلی هر تسبیح به شمار می‌آید. یکی از فاکتورهای مؤثر در شکل گیری سبک شخصی در ظاهر هر فرد به‌کارگیری ملزومات تزیینی است. تسبیح یکی از اشیاء زینتی، کاربردی و مذهبی بوده که در عین حال با جایگاه اجتماعی افراد نیز ارتباط داشته است و به نوعی جزئی از استایل ظاهری و وسایل شخصی مردم محسوب میشود. هر تسبیح با توجه به نوع مواد به کار رفته در ساخت آن مثل جنس و نوع دانه، نخ، دانه و تزیینات شرابه ظاهری متفاوت دارد.
ساختار تسبیح
شرابه یا کرکوش بالاترین بخش تسبیح است که دو سر نخ را پس از به بند کشیدن دانه‌ها و رد کردن از سوراخ میان مهره شیخک به آن وصل می‌کنند. در بیشتر موارد کرکوش را از نخ به کاررفته در تسبیح می‌سازند.
معرفی اجزا و ساختار تسبیح
در تسبیحهای با کیفیت بالاتر نخ استفاده شده در بافت این بخش، ابریشمی است که استحکام بیشتری دارد. قیطان نیز از دیگر نخ‌هایی است که در بافتار شرابه استفاده میشود. در تسبیحهای نفیس و گران‌قیمت، کرکوش را از به هم بافتن رشته‌های زربافت یا نقره بافت می‌سازند. گاهی هم در ساخت آن، زنجیرها و تارهای فلزی بسیار نازک به کار می برند که زیبایی دوچندان به کار می‌بخشد. چنین ایده‌ای در شرابه‌هایی با کیفیت و قیمت بالا اجرا میشود. توجه به این جزئیات به هنگام خرید کرکوش تسبیح، میتواند راهنمای خوبی در راستای انتخاب گزینه مناسب تر باشد.
انواع کرکوش یا شرابه
کرکوش معمولا تک منگوله‌ای است اما در تسبیحهای مرغوب، گاهی دو یا سه منگوله نیز دارد.
- کرکوش (شرابه) تسبیح تک منگوله
- کرکوش (شرابه) تسبیح دو منگوله
در برخی از تسبیحها، دو یا سه رشته نخ انتهایی کرکوش را با دانه‌های تسبیح یا دانه‌های متناسب با مهره‌های تسبیح از نظر رنگ و فرم و جنس تزیین می‌کنند. برای مشاهده عکس های مختلف انواع مدل های شرابه و یا کرکوش تسبیح (منگوله) می توانید از تسبیح های فروشگاه جواهرمال نیز دیدن فرمایید.
نمونه هایی از انواع شرابه و یا کرکوش تسبیح (منگوله)
برخی از سازندگان در ساخت شرابه، منجوق یا دانه‌های دیگر به کار می‌برند؛ به این ترتیب که نخ شرابه را با منجوق دور مهره یا دانه تسبیح می‌دوزند و این تزیین را به منگوله اضافه می‌کنند که این شیوه از شرابه دوزی را شرابه دوزی روی منگوله منجوق می نامند.
در پایان
از دیرباز تا کنون تسبیح آب حیات یکی از المانهای انتخاب شخصی در ظاهر افراد بوده. که موقعیت اجتماعی، اقتصادی، شغلی و مذهبی، سن و سلیقه شخص در این انتخاب تاثیرگذار بوده است. افراد متعلق به طبقات مرفه ، اشخاص با گرایش های مذهبی تسبیح های ساده و در عین حال با کیفیت و افراد دیگر تسبیح هایی ساده تر انتخاب میکردند. در این میان، شرابه یا کرکوش همواره جزء اصلی و عاملی تزیینی است که تقریبا مطابق با همه سلایق در تسبیحها وجود دارد.
اگر پاسخ سوال شرابه (منگوله) و یا کرکوش تسبیح چیست؟ را با مطالعه این مطلب یافتید لطفاً رای و نظر خود را برای ما ارسال نمایید. با تشکر از همراهی شما. لازم به ذکر است که در صورت نیاز شما عزیزان به کرکوش (شرابه و یا منگوله) و یا انواع مدل های تسبیح میتوانید در وبسایت جواهرمال خرید اینترنتی تسبیح را با تضمین اصالت، ضمانت کمترین قیمت و همچنین ارسال رایگان انجام دهید.